BBC სვანეთის შესახებ ინტერნეტგვერდზე სტატიას და ფოტორეპორტაჟს ავრცელებს. BBC-ის სამოგზაურო რუბრიკის ჟურნალისტები: ოდრი სკოტი და დენიელ ნოლი სვანეთში მოგზაურობას აღწერენ:
ცხოვრება საქართველოს მაღალმთებში
სვანეთი კავკასიის მთებში მდებარე ლეგენდალური და ბევრისთვის უცნობი კუთხეა, რომელიც უმაღლესი მწვერვალების სამშობლოა, ათასწლოვანი თავდაცვითი კოშკებით და ძლიერი მოსახლეობით, იმ ადამიანებით, რომლებიც ტრადიციებს, ცხოვრების სტილს და ენას ინარჩუნებენ. მრავალი საუკუნეა სვანები საქართველოს შორეულ ჩრდილო-დასავლეთ რეგიონში ცხოვრობენ.
3 დღის განმავლობაში, ზემო სვანეთის რეგიონში, 65 კილომეტრი ფეხით გავიარეთ, ჟაბეშიდან (მესტიასთან ახლოს მდებარე სოფელი) უშგულამდე. უშგული ევროპაში ყველაზე მაღალი დასახლებული ადგილია. უღელტეხილებზე ლაშქრობისას ფიზიკური დაბრკოლების წინაშე აღმოვჩნდით.
ამ ბილიკმა წარმოუდგენლი სურათი დაგვიხატა. დავინახეთ, თუ რა გამოწვევები აქვთ ადგილობრივებს, რა პრობლემები აქვს სოფლებს და როგორ იცავენ ოქროს შუალედს თანამედროვე სამყაროსა და ტრადიციებს შორის.“
(ოდრი სკოტი)
ჯიპი მთებში
„მესტიაში მოსახვედრად მთავარი გზა ზუგდიდან ადის. თბილისიდან სამეგრელოს ამ ქალაქამდე მატარებლით და ავტობუსით შეიძლება მოხვედრა. ზუგდიდან სვანეთის მიმართულებით მინიავტობუსი და ჯიპი მოძრაობს, მგზავრები ადგილობრივები და მოგზაურები არიან. დაკლაკნილი გზა მთებზე ადის, გარშემო სახიფათო კლდეებია. გზასთან მდებარე სალოცავები მოგზაურს ახსენებს, თუ რამდენად ძვირფასია მთაში ცხოვრება. მესტია-ზუგდიდის 130 კილომეტრიანი გზის დაფარვას 6 საათი სჭირდებოდა, ეს პერიოდი გზისპირა რესტორანში გაჩერებას და ადგილობრივი ხორციანი კერძის კუბდარის დაგემოვნებასაც მოიცავდა. თუმცა ბოლო პერიოდში გზა შეკეთდა და მგზავრობაც 3 სააათამდე შემცირდა.“
(დენიელ ნოლი)
„ სოფელ ვადიშის კვლევა“
„ სვანეთში ბილიკების უმრავლესობა სამოგზაურო მარშრუტებში ნაჩვენები არ არის, მხოლოდ რამდენიმე ბილიკია მონიშნული. საკმაოდ ადვილია სოფლებს შორის დაიკარგო. სვანეთის სამთო ტურიზმის ცენტრში ადგილობრივი გიდი, ავგან ნავერიანი დავიქირავეთ. რაც მთავარია ნავერიანი კულტურის სფეროში თარჯიმნად მუშაობდა და ის დაგვეხმარა გავცნობოდით რეგიონს და ხალხს, ბევრი გავიგეთ მისი ოჯახის შესახებ. ნავერიანი ამაყი სვანია. მთელი ცხოვრება ამ მთებში გაატარა.
ჟაბეშიდან 12 კილომეტრში მდებარე სოფელ ადიშში ჩავედით, სადაც ჩვენი ლაშქრობის პირველი ღამე უნდა გაგვეთენებინა. წინაწარი გაფრთხილების გარეშე ერთ-ერთ საოჯახო სასტუმროში ვაპირებდით დარჩენას. რომ გაგვერკვია, იმყოფებოდა თუ არა სახლში მასპინძელი, ნავერიანმა შენობას ბინოკლით გახედა. სვანეთის სოფლებში მდებარე საოჯახო სასტუმროების უმრავლესობას დასაძინებელი ადგილი აქვს და სტუმრებს სახლში გაკეთებული კერძებით უმასპინძლდებიან.“
(ოდრი სკოტი)
წინააღმდეგობის სიმბოლო
„სვანური კოშკი ყველაზე ცნობილი სიმბოლოა სვანეთში, კოშკი დამპყრობლებთან ბრძოლაში ადგილობრივების წინააღმდეგობასთან ასოცირდება. მე-9, მე-13 საუკუნეებში აშენებულ კოშკებს როგორც დასახლებულ პუნქტებში, ასევე მიტოვებულ სოფლებშიც იხილავთ. უძველესი კოშკი ქრისტესშობამდე 1 საუკუნეში აუგიათ. კოშკებს ადგილობრივები ბიზანტიელი და რუსი დამპყრობლებისგან თავის დასაცავად იყენებდნენ, ასევე შიდამტრობისას. ხშირად ბრძოლა ღირსების აღსადგენად იმართებოდა. თუ პიროვნებას, ოჯახს ან გვარს შეუარაცხყოფას მიაყენებდნენ, იძულებულები ხდებოდნენ ქალები, ბავშვები და მოხუცები კოშკის პირველ სართულზე დაემალათ. მამაკაცები კი კოშკის შემაღლებულ ადგილას ადიოდნენ და პატარა სარკმელიდან მოწინააღმდეგეს ცეცხლს უხსნიდნენ. ამ პატარა ამბით ცნობილი გახდა, თუ რამდენად ხშირად ხდებოდა სისხლისაღება. საინტერესოა, რომ სისხლისაღება ძალიან იშვიათად, მაგრამ დღემდეც შემორჩა. სვანეთში უხუცესების ფუნქციაა შუამავლობა და სისხლისღვრის აცილება.“
(დენიეილ ნოლი)
მწვერვალი შხარა
„ჩვენი ლაშქრობის მეორე დღეს ცა მოიწმინდა და საქართველოს უმაღლესი, 5 193 მეტრი სიმაღლის მწვერვალი შხარა გამოჩნდა. სვანეთში ამინდი არაპროგნოზირებადია, დღეში რამდენჯერმე წვიმიან ამინდს მოულოდნელად ცვლის მზიანი. მაისის შუარიცხვებია, მთის წვერები ჯერკიდევ ახალი თოვლითაა დაფარული. მდელოები კი ახლახანს ამწვანდა.“
(ოდრი სკოტი)
მიტოვებული სოფელი ხალდე
„ბუნებრივი იზოლაციისა და ეკონომიკური გამოწვევების გამო სვანეთში ცხოვრება ადვილი არასდროს ყოფილა.“ საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ რამდენიმე სოფელი უკაცრიელი გახდა, საბჭოთა სოფლისმეურნეობა და სხვადასხვა სუბსიდიები გაქრა. ჩვენი ლაშქრობის მეორე დღეს სოფელ იპრარში გავემართეთ. გზად ჩვენმა გიდმა სოფელ ხალდეზე გაგვატარა, სადაც ნავერიანის დედა დაიბადა. მიტოვებულ სახლებში სხვადახვა ნივთებია შემორჩენილი, მათ შორისაა საოჯახო ფოტოები. ისეთი გრძნობა გაქვს, რომ თითქოს ადგილობრივებმა სწრაფად მიატოვეს სოფელი. ზოგიერთი სახლის ფასადზე ნახატებია გამოსახული. ვიღაც მხატვარმა ლენინის პორტრეტიც დახატა. ბედის ირონიით, 1876 წელს ხალდე რუსეთის არმიას 4 თვის განმავლობაში უწევდა წინააღმდეგობას, იმ დროს რუსეთის იმპერია რეგიონზე კონტროლს აძლიერებდა, საბოლოო ჯამში რუსებმა წინააღმდეგობა გატეხეს.“
(დენიელ ნოლი)
სვანური გადმოცემები
„სვანური ენა როგორც „ლინგვა ფრანკა“ ზეპირსიტყვიერი ტრადიციით შემორჩა. ნავერიანმა სხვადასხვა ამბები მოგვიყვა, სვანეთის წარსული და დღევანდელი გამოწვევების შესახებ. ჩვენი გიდის თქმით, ბევრი ახალგაზრდა სოფელს ტოვებს და ბედს ქალაქში ეძებს. ნავერიანის ოცნებაა, სვანეთი მოგზაურთა ცენტრი გახდეს, რეგიონში ბევრი დოლარი, ევრო და ლარი შემოვიდეს, რაც ადგილობრივებს საშუალებას მისცემს არ დატოვონ სვანეთი.“
(დენიელ ნოლი)
ევროპაში ყველაზე მაღალი სოფელი
„ჩვენი ლაშქრობის ბოლო წერტილი უშგულია, შხარას ძირში მდებარე ეს დასახლება 4 სოფელს აერთიანებს და ზღვის დონიდან 2200 მეტრზე მდებარეობს. ამ ცნობილ სტატუსს ყველა ადგილობრივი გახსენებს. უშგული 6 თვე თოვლითაა დაფარული და აქ ჩამოსვლა ძალიან რთულია.“
(ოდრი სკოტი)
