საბიუჯეტო პარამეტრების შესრულებასა და ბიუჯეტში დაგეგმილი შემოსავლების მობილიზების შესაძლო საფრთხეებზე ექსპერტები უკვე ღიად საუბრობენ. როგორც სააგენტო „ჯი-ეიჩ-ენთან" საუბრისას ეკონომიკური პოლიტიკის კვლევის ცენტრის ხელმძღვანელმა ნინო ევგენიძემ განმარტა 2013 წლის განმავლობაში დაგეგმილი იყო ეკონომიკური ზრდის 6%-იანი მაჩვენებლის მიღწევა, თუმცა, ეკონომიკის ზრდის პირველი კვარტლის მაჩვენებლის ოდენობამ მხოლოდ 1,7 პროცენტი შეადგინა.
„ეს საკმაოდ დაბალია და ბუნებრივია, ბადებს კითხვებს, 2013 წლის განმავლობაში საბიუჯეტო პარამეტრების შესრულებისა და ბიუჯეტში დაგეგმილი შემოსავლების მობილიზების შესაძლო საფრთხეების შესახებ. 2013 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტით გადასახადებიდან მისაღები შემოსავლების მაჩვენებელი განისაზღვრა 6,920,021.8 ათასი ლარით, ხოლო მობილიზებულმა სახსრებმა 1,553,501.7 ათასი ლარი შეადგინა, რაც წლიური დაგეგმილი მაჩვენებლის 22%-ია.
გასული წლების სტატისტიკური მაჩვენებელების გათვალისწინებით, 2013 წლის I კვარტალში სახელმწიფო ბიუჯეტში მობილიზებული სახსრების ოდენობა, დაგეგმილ წლიურ მაჩვენებელთან შედარებით, დაბალია, თუმცა არა საგანგაშო"- აცხადებს „ჯი-ეიჩ-ენთან" საუბარში ევგენიძე.
მისივე ინფორმაციით, იმის გათვალისწინებით, რომ სახელმწიფო ბიუჯეტში გადასახადებიდან მისაღები სახსრების 75% მოდის საშემოსავლო და დამატებული ღირებულის გადასახადებზე, მნიშვნელოვანია სწორედ ამ ორი გადასახადის კუთხით არსებული მდგომარეობის ანალიზი.
„2013 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტში დამატებული ღირებულების გადასახადის წლიური გეგმა განისაზღვრა 3 402,0 მლნ ლარით, რაც 2012 წლის შესაბამის მაჩვენებელს აღემატება 332,0 მლნ ლარით, ანუ 11%-ით. 2013 წლის პირველ კვარტალში მობილიზებული იქნა 690,2 მლნ ლარი. ეს წლიური გეგმის 20%-ს შეადგენს, თუმცა, 2012 წელს აღნიშნული მაჩვენებელი 23% იყო. თუ ამ ციფრებს უფრო დეტალურად გავაანალიზებთ, იოლი დასანახია, რომ 2013 წლის პირველ კვარტალში სახელმწიფო ბიუჯეტში დამატებული ღირებულების გადასახადიდან შევიდა დაახლოებით იმდენი, რაც 2012 წლის იმავე პერიოდში (2012 წელი - 700,4 მლნ ლარი; 2013 წელი - 690.2 მლნ ლარი), მაშინ, როდესაც დღგ-ს წლიური გეგმა 2013 წლისათვის, 2012 წელთან შედარებით 11%-ით მეტი იქნა დაგეგმილი. აღნიშნული გარემოებების გათვალისწინებით, შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ 2013 წლის პირველ კვარტალში სახელმწიფო ბიუჯეტს დაახლოებით 80 მლნ ლარი დააკლდა და ეს ტვირთი მომდევნო კვარტლებზე გადანაწილდა.
დამატებული ღირებულების გადასახადში შემოსავლების კლება პირდაპირ კავშირშია ქვეყნის ეკონომიკურ აქტივობასთან. კერძოდ, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, 2013 წელს დაგეგმილი იყო მთლიანი შიდა პროდუქტის რეალური ზრდა 6%-ით, თუმცა პირველ კვარტალში, აღნიშნული მაჩვენებელი მხოლოდ 1,7 %-ით განისაზღვრა (იანვარი - 2.9%, თებერვლი - 2.1%, მარტი - 0,2%). მეორე მნიშვნელოვანი ნეგატიური ფაქტორი გახლავთ ინფლაციის უარყოფითი მაჩვენებელი, რომელიც 2012 წლის მეორე ნახევრიდან ჩამოყალიბდა და ასეთი ტენდენცია 2013 წლის პირველ სამ თვეშიც იქნა შენარჩუნებული. აღნიშნული ფაქტორების გათვალისწინებით, ქვეყნის ეკონომიკაში დამატებული ღირებულების შექმნის ასეთი ტემპის შენარჩუნების პირობებში, ძნელად სავარაუდო იქნება დღგ-ს ნაწილში დასახული გეგმის შესრულება"- განმარტავს ევგენიძე.
2013 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტით საშემოსავლო გადასახადიდან მისაღები თანხა განისაზღვრა 1 802,0 მლნ ლარით, რაც 2012 წლის შესაბამის მაჩვენებელს აღემატება 179 მლნ ლარით ანუ 11%-ით. რაც შეეხება პირველ კვარტალში აღნიშნული მაჩვენებლის შესრულებას, იგი განისაზღვრა 418,3 მლნ ლარით, რაც წინა წლის შესაბამის მაჩვენებელს 19%-ით აღემატება.
„როგორც ცნობილია, შრომის ანაზღაურება უმეტესწილად ფიქსირებული ხარჯის ხასიათს ატარებს და კვარტლობრივად მეტნაკლებად თანაბარი გადანაწილებით ხასიათდება. აღნიშნული გარემოების გათვალისწინებით, ყურადსაღებია ერთი ფაქტი. კერძოდ, 2013 წლის პირველ კვარტლში, 67 მლნ ლარის გადაჭარბებით მიღებული შემოსავალი, 2013 წელს საშემოსავლო გადასახადში დაგეგმილი მთლიანი მატების (179 მლნ ლარი) 37%-ს შეადგენს. ჩვეულებრივ ვითარებაში კი შრომის ანაზღაურების ფონდის ხარჯვა პირველ კვარტალში პროცენტულად 21-24%-ის ფარგლებში უნდა ხორციელდებოდეს.
როგორც ცნობილია, შრომის ანაზღაურება უმეტესწილად ფიქსირებული ხარჯის ხასიათს ატარებს და კვარტლობრივად მეტნაკლებად თანაბარი გადანაწილებით ხასიათდება. აღნიშნული გარემოების გათვალისწინებით, ყურადსაღებია ერთი ფაქტი. კერძოდ, 2013 წლის პირველ კვარტლში, 67 მლნ ლარის გადაჭარბებით მიღებული შემოსავალი, 2013 წელს საშემოსავლო გადასახადში დაგეგმილი მთლიანი მატების (179 მლნ ლარი) 37%-ს შეადგენს. ჩვეულებრივ ვითარებაში კი შრომის ანაზღაურების ფონდის ხარჯვა პირველ კვარტალში პროცენტულად 21-24%-ის ფარგლებში უნდა ხორციელდებოდეს.
ასეთი დრამატული დისპროპორციის ახსნა სტანდარტულად შეიძლება იყოს: დასაქმებულთა მატება, ხელფასების მატება, ერთჯერადად პრემიებისა და სახელფასო დანამატების გაცემა.
ასეთი სახის ფაქტორები შესაძლებელია არსებობდეს, როგორც საბიუჯეტო ორგანიზაციებში, ასევე, ბიზნეს სექტორშიც. შეიძლებოდა თუ არა ასეთ ცვლილებაზე გავლენა მოეხდინათ საბიუჯეტო ორგანიზაციებს? ამისათვის მნიშვნელოვანია შევაფასოთ და გავაანალიზოთ სახელმწიფო ბიუჯეტიდან შრომის ანაზღაურების ფონდზე გაწეული ხარჯები 2012-2013 წლების შესაბამის პერიოდებში. 2013 წელს სახელმწიფო ბიუჯეტიდან პირდაპირ შრომის ანაზღაურებაზე გასაცემი სახსრების მუხლში გათვალისწინებულია 1 181,0 მლნ ლარი, რაც 132 მლნ ლარით აღემატება 2012 წლის შესაბამის მაჩვენებელს. აღნიშნული დაკავშირებულია ზოგიერთ საბიუჯეტო ორგანიზაციაში როგორც შრომის ანაზღაურების მატებასთან. თუმცა, აღნიშნული ოდენობის მატება დაკავშირებული საშემოსავლო გადასახადის 26,4 მლნ-ით მატებასთან, რაც 2013 წელს სახელმწიფო ბიუჯეტის საშემოსავლო გადასახადში დაგეგმილი მთლიანი მატების 14,7%-ია. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ არსებობენ ისეთი საბიუჯეტო ორგანიზაციები, რომლებიც დაფინანსებას ღებულობენ სახელმწიფო ბიუჯეტიდან პროგრამულად ან ფინანსდებიან ადგილობრივი თვითმმართველი ერთეულების ბიუჯეტებიდან, თუმცა, ამ ორგანიზაციებზე გაწეული ამ ტიპის ხარჯები, სახელმწიფო ბიუჯეტთან შედარებით საკმაოდ მცირეა. ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, შეიძლება ითქვას, რომ სახელმწიფო ბიუჯეტი და სახელმწიფო სექტორი, საშემოსავლო გადასახადიდან მიღებული ასეთ ჭარბ შემოსავალზე გავლენას ვერ მოახდენდა.
რაც შეეხება კერძო სექტორს, იმ პირობებში, როცა პირველ კვარტალში ეკონომიკური ზრდა 1,7% დაფიქსირდა, ნაცვლად დაგეგმილი 6 პროცენტისა, ძალზე რთულია ითქვას, რომ კერძო სექტორმა აღნიშნულ პერიოდში მოახდინა დამატებითი თანამშრომლების დაქირავება, ან ხელფასების მატება ან ერთჯერადად ბონუსების გაცემა. აღნიშნულის გათვალისიწინებით, განხილული შემთხვევა დეტალურ ახსნას საჭიროებს საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მხრიდან"- აცხადებს ევგენიძე.
