ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის მონაცემებით, მსოფლიოში 450 მილიონ ადამიანს ფსიქიკური ჯანმრთელობის ესა თუ ის პრობლემა აღენიშნება. საქართველოში კი ფსიქიკური და ქცევითი აშლილობების 78 ათასზე მეტი შემთხვევაა აღრიცხულიი. ყველაზე ხშირად დასმული დიაგნოზი დეპრესიაა.
ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის განმარტებით, ჯანმრთელობა სრული ფიზიკური, ფსიქიკური და სოციალური კეთილდღეობაა, თუმცა ამ წინადადებაში „ფსიქიკურ“ კომპონენს ყველაზე ნაკლები ყურადღება ექცევა. შესაბამისად, ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის შეფასებით, ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების მქონეთა 2/3 არ მკურნალობს. კვლევებმა კი აჩვენა, რომ ამ ადამიანთა 70% მკურნალობაზე უარს დისკრინიმაციის და „სულიერად დაავადებულის“ იარლიყის მიკერების შიშით ამბობს.
ფსიქიკური და ქცევითი ჯანმრთელობის პრობლემებზე უკვე საქართველოშიც აქტიურად მუშაობენ. დაავადებათა კონტროლის ცენტრმა ორგანიზაცია „არტინფო საქართველოსთან“ ერთად სპეციალური სამოქმედო გეგმა შეიმუშავა, რაც მიზნად, საზოგადოების ინფორმირებას და ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემებისადმი ყურადღების მეტად ფოკუსირებას ისახავს.
„იმ ადამიანთა უმეტესობა, რომლებიც არ იტარებს სათანადო მკურნალობას ან/და ვერ პოულობს თანადგომას, მხარდაჭერას, ცხოვრებას თვითმკვლელობით ასრულებს. მაგ, კვლევებმა დაადასტურა, რომ იმ ადამიანების 90%-ს, რომელთაც სუიციდით (თვითმკვლელობა) დაასრულეს ცხოვრება, ფსიქიკური პრობლემები აღენიშნებოდათ, თუმცა, მოცემულ მომენტში არ მკურნალობდნენ. გლობალურად, ყოველწლიურად 800 000 ადამიანი იღუპება სუიციდით. სამწუხაროდ, საქართველოში, ისევე როგორც მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში, სუიციდი აქტუალური საკითხია“,- განაცხადა დაავადებათა კონტროლის ცენტრის ჯანმრთელობის ხელშეწყობის სამმართველოს უფროსმა მაია შიშნიაშვილმა.
დაავადებათა კონსტროლის ცენტრში ასევე განმარტავენ, რომ რამდენადაც ქართველ საზოგადოებაში (ისევე როგორც ფაქტიურად მთელს მსოფლიოში) გარკვეული ტაბუ არსებობს ამ საკითხებთან მიმართებაში, თვითმკვლელობის ოფიციალური მონაცემები არასრულფასოვანია. უწყებაში აცხადებენ, რომ ადამიანები მაქსიმალურად ცდილობენ, დამალონ შემთხვევები, როცა მათი ოჯახის წევრები სიცოცხლეს თვითმკვლელეობით ასრულებენ.
„ფსიქოლოგების მტკიცებით, სუიციდის შემთხვევების უმეტეს ნაწილს წინ გამაფრთხილებელი ნიშნები ახლავს, თუმცაღა ისევ და ისევ უგულვებელყოფის და ფსიქიკური ჯანმრთელობის მიმართ უყურადღებობის გამო ხშირ შემთხვევებში ასეთ ადამიანებს „ახლობლები“ ამას ვერ ამჩნევენ და ვერარც ფატალური შედეგისგან იცავენ. ბევრ ქვეყნაში, განსაკუთრებით შემოსავლების საშუალო და დაბალი დონის ქვეყნებში, ფსიქიური ჯანმრთელობის დაცვის სამსახურები განიცდიან როგორც საკადრო, ისე ფინანსური რესურსების სერიოზულ დეფიციტს, ამჟამად მათ ხელთ არსებული ჯანდაცვის რესურსების მნიშვნელოვანი ნაწილი იხარჯება ფსიქიურად დაავადებულ ადამინთა მოვლასა და სპეციალიზირებულ მკურნალობასზე და უმნიშვნელო ნაწილი, ფსიქიური ჯანმრთელობის დაცვის ინტეგრირებულ სისტემაზე . ასევე, ძალიან მწირი ფინანსური რესურსებია გამოყოფილი ფსიქიური ჯანმრთელობის სწორად გაგების პროპაგანდაზე, რომელიც აერთიანებს მთელ რიგ სტრატეგიებს, მათ შორის ინდივიდუალური რესურსების გამოყენება, უნარების წახალისება და სოციალურ ეკონომიური გარემოს გაუმჯობესება“,- განაცხადა მაია შიშნიაშვილმა.
კვლევების თანახმად, გლობალურად, თითქმის ყოველი მეოთხე ოჯახი გარკვეული თვალსაზრისით ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების პირისპირ დგას. მიუხედავად ასეთი სიხშირისა, ეს ადამიანები სირცხვილისა და გარიყულობის მსხვერპლი ხდებიან. ამისი ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი კი სტიგმა და დისკრიმინაციაა, რომელიც საზოგადოების მიერ ამ ტიპის აშლილობის აღქმას სდევს თან.
სფეროს სპეციალისტების განცხადებით, დიდ ინსტიტუციაში ფსიქიური პრობლემების მქონე ადამიანის განთავსება პრობლემის გამწვავებას უწყობს ხელს. აღსანიშნავია, რომ შშმ პირებს რაც უფრო მჭიდრო კავშირი ექნებათ აქტიურ საზოგადოებრივ ცხოვრებასთან, მით უფრო ნაკლებად იქნებიან დამოკიდებულები ანაზღაურებად მოვლაზე. სპეციალისტების აზრით, საზოგადოებასთან ურთიერთობა ადამიანების ღირსების, თვითშეფასების, თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობის განცდას მნიშვნელოვნად ზრდის.
დაავადებათა კონტროლის ცენტრის მიერ ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემებზე დაწყებული პროექტის მიზანია, საზოგადოების ინფორმირებულობის გაზრდა; ასევე, პაციენტების გაძლიერების და მხარდაჭერის მექანიზმების შემუშავება, რათა ფსიქიკური/ქცევითი აშლილობის შემთხვევებისას მათ ზუსტად იცოდნენ ვის უნდა მიმართონ, პროცესების გართულებისგან თავის დასაზღვევად.
