ევროკავშირმა სავიზო რეჟიმის ლიბერალიზაციის სამოქმედო გეგმა საქართველოს 2013 წლის 25 თებერვალს გადასცა. დოკუმენტი ორივე მხარეს საშუალებას აძლევს წინასწარ და დეტალურად შეაფასონ ყველა ტექნიკური წინაპირობა საქართველოს მოქალაქეთა ევროკავშირის ქვეყნებში უვიზოდ მიმოსვლისთვის. სტრუქტურულად გეგმა შედგება ოთხი თემატური ბლოკისგან და მოიცავს ისეთ საკითხებს, როგორებიცაა - დოკუმენტების უსაფრთხოება, საზღვრისა და მიგრაციის მართვა, საგარეო ურთიერთობები, საჯარო წესრიგი და უსაფრთხოება. სამოქმედო გეგმის ორივე - I საკანონმდებლო და II საიმპლემენტაციო - ფაზებში გაწერილი დავალებები ეფუძნება 2008-13 წლებში სამართლის, თავისუფლებისა და უსაფრთხოების საკითხებზე საქართველოსა და ევროკავშირის თანამშრომლობის ქვეკომიტეტის რეკომენდაციებს; 2009 წელს ხელმოწერილ „პარტნიორობა მობილურობისათვის" დეკლარაციას; 2011 წელს ძალაში შესულ სავიზო რეჟიმის გამარტივებისა და რეადმისიის ხელშეკრულებებს; 2012 წლის ე.წ. „სავიზო დიალოგის" ინიციატივასა და 2013-14 წლებში სავიზო რეჟიმის ლიბერალიზაციის სამი შემფასებელი მისიის რეკომენდაციებს. უფრო გვიანდელ ეტაპზე კი, ვალდებულებათა ამ პაკეტის ნაწილი მოიცვა 2014 წლის 27 ივნისს ხელმოწერილმა ასოცირების ხელშეკრულებამ. ამასთან, თითოეული ამ რეკომენდაცია/ვალდებულებათაგანი ეხმიანება ევროკავშირს მიღმა, გაერო-ს ფორმატში გაცხადებულ პოლიტიკას და უკავშირდება გლობალური მასშტაბით შეთანხმებულ მიგრაციული პროცესების მართვის ახლებურ სისტემაზე გადასვლას („გლობალური მიდგომა მიგრაციისა და მობილურობის შესახებ").
სავიზო რეჟიმის უსაფრთხოების აუცილებლობაზე კონკრეტული ჩანაწერი გაკეთდა საქართველოსა და ევროკავშირს შორის ვიზების გაცემის პროცედურების გამარტივების შეთანხმებაში, რომელიც 2011 წელს შევიდა ძალაში.
საბოლოო ჯამში, ეს და მომდევნო წლებში ამ მიმართებით ევროკავშირის მიერ საქართველოსადმი გაკეთებული რიგი რეკომენდაციები, ერთიანი დავალების ფორმით აისახა სავიზო რეჟიმის ლიბერალიზაციის სამოქმედო გეგმაში. მიგრაციის მართვის კუთხით, დოკუმენტი ცალსახად ითხოვს, რომ მოხდეს „მიგრაციის პოლიტიკის საკანონმდებლო და ინსტიტუციური ჩარჩოს კონსოლიდაცია ევროკავშირისა და საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისად, მათ შორის ლეგალური/შრომითი მიგრაციის სფეროში, ასევე უცხოელების ინტეგრაციისა და საქართველოს მოქალაქეების რეინტეგრაციის (ნებაყოფლობით, თუ იძულებით დაბრუნებულთა) მხარდამჭერი ღონისძიებების გატარება და არალეგალური მიგრაციის წინააღმდეგ ბრძოლა (მათ შორის, არალეგალური მიგრანტების წარმოშობის და/ან ტრანზიტის ძირითად ქვეყნებთან რეადმისიის შესახებ შეთანხმებების გაფორმებისა და არალეგალური მიგრანტების ადგილზე აღმოჩენის კუთხით მუშაობის გაგრძელება)".
აღნიშნულ მოთხოვნებზე დაყრდნობით, საქართველოს მიერ შემუშავდა კანონი „უცხოელთა და მოქალაქეობის არმქონე პირთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ", სადაც გაიწერა ევროკავშირის სივრცეში აპრობირებულ პრაქტიკასთან დაახლოებული შესაბამისი ნორმები და სტანდარტები.
2012 წლის არჩევნების შემდეგ, ხელახლა დაკომპლექტდა მიგრაციის საკითხთა სამთავრობო კომისია, რომელიც საქართველოში ევროკავშირის რეკომენდაციით შეიქმნა და 2010 წლიდან ფუნქციონირებს. კომისიას თავმჯდომარეობს იუსტიციის სამინისტრო, ხოლო თანათავმჯდომარეა შინაგან საქმეთა სამინისტრო.
კომისიის საექსპერტო შესაძლებლობების, გამჭვირვალობის და მიგრაციულ საკითხებთან დაკავშირებით ეფექტიანი საქმიანობის წარმართვის მიზნით, 2013 წელს გამართულ რიგით მე-6 სხდომაზე გაზიარებულ იქნა თავმჯდომარის ინიციატივა და საკონსულტაციო სტატუსი მიანიჭა საქართველოში მიგრაციის სფეროში მომუშავე საერთაშორისო და არასამთავრობო ორგანიზაციებს (გაერო-ს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისარიატი; გერმანიის საერთაშორისო თანამშრომლობის საზოგადოება; ევროკავშირის დელეგაცია საქართველოში; ლტოლვილთა დანიის საბჭო; მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაცია; მიგრაციის პოლიტიკის განვითარების საერთაშორისო ცენტრი; მიზნობრივი ინიციატივა საქართველოსთვის (ევროკავშირის პროექტი); შრომის საერთაშორისო ორგანიზაცია ასევე არასამთავრობო ორგანიზაციები: ინოვაციების და რეფორმების ცენტრი; მიგრაციის ცენტრი; საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია; საქართველოს გაერო-ს ასოციაცია; სამოქალაქო განვითარების სააგენტო). ამ ორგანიზაცებს მიეცათ საშუალება დასწრებოდნენ კომისიის ყველა სხდომას და აქტიური მონაწილეობა მიეღოთ კომისიის სამუშაო ჯგუფების საქმიანობაში, მათ შორის საკანონმდებლო ბაზის დახვეწაში.
უცხოელთა და მოქალაქეობის არმქონე პირთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ ახალ კანონზე მუშაობა დაიწყო 2013 წლის 8 აპრილს კომსიის მე-7 სხდომაზე მიღებული გადაწყვეტილებით. კანონის შემუშავება დაიყო სამ ფაზად: პირველ სტადიაზე კომისიის ფარგლებში შინაგან საქმეთა, საგარეო საქმეთა და იუსტიციის სამინისტროების თანაავტორობითა და კომისიის სხვა ცხრა უწყების ჩართულობით შემუშავდა კანონის პროექტი (2013 წლის აპრილი-ივნისი); მეორე სტადიაზე დოკუმენტი განსახილველად გაეგზავნა კომისიაში საკონსულტაციო სტატუსის მქონე ყველა არასამთავრობო და საერთაშორისო ორგანიზაციას; მესამე სტადიაზე საქართველოში ევროკავშირის დელეგაციის დახმარებით პროექტი, ყველა მონაწილე საერთაშორისო და არასამთავრობო ორგანიზაციის კომენტარებით, განსახილვალად გაეგზავნათ ევროკავშირის ექსპერტებს (2013 წლის 15 ივლისს). 2013 წლის 22-23 ივლისს, საქართველოში ევროკავშირის დელეგაციის დახმარებით, მოეწყო გაფართოვებული შეხვედრა, რომლის დროსაც კომისიის 12 უწყების, საერთაშორისო და არასამთავრობო ორგანიზაციების, ასევე ევროკავშირის 2 ექსპერტის დახმარებით მოხდა კანონის პროექტის განხილვა და მის საბოლოო რედაქციაზე შეჯერება. ევროკავშირის ექსპერტებისგან მიღებული დასკვნებით მოწონებულია არა მხოლოდ კანონის მიღების ზოგადი იდეა, არამედ თითოეული ნორმა, რომელიც დღეს ამ კანონში ფიგურირებს და აღნიშნულია, რომ ამგვარი წესები არის წინაპირობა იმისა, რომ საქართველოს კანონმდებლობა და პრაქტიკა იქნება ევროკავშირის სტანდარტებთან შესაბამისობაში და დააკმაყოფილებს ვიზა ლიბერალიზაციისათვის აუცილებელ მოთხოვნებს. 2013 წლის 30 ოქტომბერს კანონი წარდგენილ იქნა მთავრობის სხდომაზე, ხოლო 1-ელ ნოემბერს იგი გადაიგზავნა პარლამენტში. 13 დეკემბერს გამართული პირველი მოსმენის შემდგომ კანონპროექტი დაუბრუნდათ ავტორებს გადასამუშავებლად. განახლებული რედაქცია პარლამენტს გაეგზავნა 14 დეკემბერს. 2014 წლის 19 თებერვალს გაიმართა მე-2 მოსმენა, ხოლო 5 მარტს გამართული მესამე მოსმენის შედეგად კანონი იქნა მიღებული. საკანონმდებლო მაცნემ კანონი გამოაქვეყნა 2014 წლის 17 მარტს, რომლის ძალაში შესვლის თარიღად განისაზღვრა 1 სექტემბერი.
2013 წლის აპრილიდან 30 ივლისის ჩათვლით, კანონპროექტთან დაკავშირებით კომისიის ფარგლებში გაიმართა სამუშაო ჯგუფის 35 შეხვედრა, აქედან მხოლოდ ერთადერთი შეხვედრა იყო დახურული (2013 წლის 8 აპრილის მე-7 სხდომა), ხოლო დანარჩენ 34 შეხვედრას ესწრებოდა ყველა ზემოხსენებული საკონსულტაციო სტატუსის მქონე არასამთავრობო და საერთაშორისო ორგანიზაცია.
ამასთან, კანონში და მისგან მომდინარე კანონქვემდებარე აქტებში გათვალისწინებულია ამ არასამთავრობო და საერთაშორისო ორგანიზაციათა მიერ გამოთქმული შენიშვნების 46.6 %, ხოლო 44.3 % არ იქნა გათვალისწინებული.
2014 წლის 11 აპრილს (კანონის ძალაში შესვლამდე 5 თვით ადრე), იუსტიციის, საგარეო საქმეთა და შინაგან საქმეთა სამინისტროების, ასევე მიგრაციის კომისიის ვებ-გვერდებზე გამოქვეყნდა კანონის განმარტებითი საგანგებოდ შემუშავებილი დოკუმენტი ქართულ და ინგლისურ ენებზე - „100 კითხვა-პასუხი". რამოდენიმე დღეში საგარეო საქმეთა სამინისტროს მეშვეობით ეს დოკუმენტი დაეგზავნა საქართველოში აკრედიტებულ დიპლომატიურ კორპუსს თხოვნით, რომ მომხდარიყო მისი გავრცელება თავიანთი ქვეყნების მოქალქეების ინფორმირების მიზნით. 2014 წლის 7 თებერვალს გამართულ მიგრაციის საკითხთა სამთავრობო კომისიის მე-10 სხდომაზე თავმჯდომარის წინადადებით მიღებული გადაწყვეტილების თანახმად, კანონის მიღებას მოჰყვა საგარეო პოლიტიკური უწყებისა და თანაავტორი უწყებების ოთხი საინფორმაციო ბრიფინგი.
ამასთან, კანონის ამოქმედებამდე 6 დღით ადრე, 2014 წლის 26 აგვისტოს, კიდევ ერთხელ გაიმართა საგანგებო ბრიფინგი, რომლის დროსაც საგარეო საქმეთა, შინაგან საქმეთა და იუსტიციის სამინისტროების წარმომადგენლებმა ამომწურავი განმარტებები მისცეს მედიის წარმომადგენლებს ახალ კანონთან დაკავშირებით.
შესაბამისად, სსიპ სერვისების განვითარების სააგენტო უარყოფს მცდარ აზრს იმის შესახებ, თითქოს მოცემულ კანონპროექტს, მის კონკრეტულ ნორმებს და ამ ნორმათა შინაარსს არაფერი აქვს საერთო ვიზა ლიბერალიზაციის პროცესთან, და უარყოფს მცდარ განცხადებას იმის შესახებ, რომ არასამთავრობო სექტორი გვიან ჩართეს მოცემულ პროცესში და რომ რეფორმა შემუშავდა მოკლე ვადაში და კონსულტაციების გარეშე.
