საქართველოს პრემიერ-მინისტრის სპეციალურმა წარმომადგენელმა გასულ კვირას პრაღაში მოილაპარაკეს და განმარტეს, რომ "ცის" გახსნას არა წლები, არამედ თვეები დასჭირდება. თუმცა ვიდრე რუსეთ-საქართველოს "ცა" გაიხსნება", ღიად არავინ საუბრობს _ საქართველო დაუფარავს "როსაერონავიგაციას" წლების წინათ წარმოქმნილ დავალიანებას თუ რუსული მხარე მოგვცემს ფრენის უფლებას ისევ "ნისიად"?
სამოქალაქო ავიაციის სააგენტოში გაზეთ "პრემიერს" დაუდასტურეს, რომ ქართულ მხარეს "როსაერონავიგაციის" 0,8 მლნ დოლარამდე მართებს. საუბარია 1990-95 წლებში ავიაკომპანიების მიერ წარმოქმნილ ვალებზე.
თუმცა როგორც სააგენტოში აცხადებენ, ის კომპანიები დღეს "ცოცხლები" აღარ არიან და შესაბამისად, სააგენტომ არ იცის, ვინ დაფარავს ამ დავალიანებას. თუმცა განმარტავენ, რომ ეს ვალი რუსეთის მიმართ 15-მდე კომპანიამ დაიდო.
სამოქალაქო ავიაციის პროფესიონალთა გაერთიანების თავმჯდომარე გიორგი კოდუა, რომელიც რამდენიმე წლის წინათ "ნაციონალურ ავიახაზებს" ფლობდა, განმარტავს, რომ ვალი, ფაქტობრივად, გასტუმრებულია, რაც, თავის მხრივ, მის კომპანიას არასწორად "დაერიცხა".
რეალურად რა მოხდა მაშინ და რატომ დაუგროვდა ქართულ ავიაციას რუსეთის ვალი? დეტალებზე "პრემიერს" სამოქალაქო ავიაციის პროფესიონალთა გაერთიანების თავმჯდომარე გიორგი კოდუა ესაუბრა.
_ ვიდრე რუსეთ-საქართველოს შორის ავიამიმოსვლა შეწყდებოდა, მახსოვს, საუბარი იყო იმაზე, რომ ქართულ კომპანიებს რუსეთის მხარის დავალიანება ჰქონდათ. დავა ძირითადად მიდიოდა იმაზე, ვის ეკუთვნოდა ეს ვალი _ "ნაციონალურ ავიახაზებს" თუ "აირზენას"? მაშინ "ნაციონალურ ავიახაზებს" თქვენ წარმოადგენდით. როგორ დასრულდა ეს მოლაპარაკებები, გასტუმრებულია თუ არა საბოლოოდ ეს ვალი?
_ ძალიან კარგად მახსოვს, როგორ დაიწყო ეს ყველაფერი და როგორ განვითარდა. მაშინ საუბარი იყო, რომ ვალი ძირითადად პატარა ავიაკომპანიებს ჰქონდათ, საუბარია 90-იან წლებში დაგროვილ ვალებზე. თავის დროზე რუსეთის მხრიდან საკითხი ძალიან ცუდად იყო დაყენებული. მაშინ რუსეთის ტერიტორიაზე 100 კილომეტრის გავლა ღირდა 7 დოლარი და ყველა ქვეყნის ავიაკომპანიას ეს ტარიფი ჰქონდა. მას შემდეგ, რაც ჩვენ სსრკ-ს გამოვეყავით და დამოუკიდებლობა მივიღეთ, რუსულმა მხარემ ტარიფები გაგვიძვირა. მაგალითად, თუ მაშინ "აეროფლოტი" და სხვა კომპანიები, რომლებიც თბილისში ფრენდნენ, იხდიდნენ 200-300 დოლარს, ჩვენ თითო რეისი 2000 დოლარი გვიჯდებოდა. მახსოვს, მაშინ "ორბი" იყო ფლაგმანი, რომელიც დაფრინავდა და ბილეთში 7 დოლარს დებდა, თუმცა შემდგომ კომპანიებს გაფრთხილების გარეშე მოუვიდათ გადასახდელი ათასობით ათასი დოლარი. ამის შემდეგ დაიწყო საუბარი იმაზე, რომ ეს თანხა უნდა გასტუმრებულიყო, თუმცა სახელმწიფო დონეზე ეს პრობლემა ვერ მოგვარდა. ეს რა პერიოდი იყო, ყველას გვახსოვს. ვალები გროვდებოდა და კომპანიებს რამდენიმე მილიონი დოლარის ვალი დაუგროვდათ. 2000 წელს მიღებულ იქნა გადაწყვეტილება, რომ 3 ავიაკომპანია: "ჯორჯიან ეარლაინი", "ეარ ჯორჯია" და "აირზენა" გაერთიანებულიყვნენ.
მაშინ საუბარი იყო ასევე ავიაკომპანია "კავკასიაზეც", კიდევ იყო "აფხავია", "მიმინო". სულ 12-13 კომპანია იყო. ყველას პატარ-პატარა ვალები ჰქონდა _ 100 ათასი, 200 ათასი დოლარის ოდენობით. თუმცა ყველაზე დიდი ვალი მაინც სახელმწიფო კომპანია "ორბისა" იყო.
მაშინ, შევარდნაძის მმართველობის დროს, მიიღეს გადაწყვეტილება, რომ ყველა კომპანია ხელოვნურად გაეჩერებინათ, გაეკოტრებინათ. ეს გააკეთეს კიდეც, ჩამოართვეს ლიცენზიები და ყველა ეს ლიცენზია და უფლება გადაეცა ერთ მსხვილ კომპანიას _ "აირზენას". აქედან გამომდინარე, არავის არ უთქვამს, რომ ის ვალები, რომელიც წვრილ-წვრილ კომპანიებს ჰქონდათ, ამ მსხვილ კომპანიაზე გადავიდოდა. თუ ფრენის ლიცენზიები გადავიდა "აირზენაზე", მაშინ ეს ვალიც ხომ მასზე უნდა გადასულიყო? თუმცა ეს ასე არ მომხდარა. აღმოჩნდა, რომ ამ გაერთიანებულმა კომპანიამ მხოლოდ აქტივები გადაიწერა. შედეგად, როდესაც, პოლიტიკური ანგაჟირებით, მოსკოვის მხრიდან აქტიურად წამოიწია ვალის დაფარვის თემამ, დაიწყო საუბარი იმაზე, რომ ვალები გაქვთ და გადაიხადეთო. მახსოვს, ეს იყო 2007-2008 წლები და მოგვმართეს კახა ბენდუქიძემ და ეკატერინე შარაშიძემ, ვინც ახლა დაფრინავთ, მოდი, იმათ გადაინაწილეთ ვალიო. მაშინ ჩემი კომპანია "ნაციონალური ავიახაზები" მოსკოვის მიმართულებით დაფრინავდა. იმ პერიოდში ვალი დაახლოებით 3 მილიონ დოლარამდე იყო. რა თქმა უნდა, მაშინვე ვთქვი, რომ ეს არ იყო ჩემი ვალი, ეს იყო გაერთიანებული კომპანიის ვალი და ამ გაერთიანებულ კომპანიას უნდა გადაეხადა. საბოლოოდ სახელმწიფო კომპანია "ორბის" ვალი სახელმწიფომ დაფარა, ხოლო დარჩენილი სხვა კერძო კომპანიების ვალი, ნაწილი, დაფარა თამაზ გაიაშვილმა _ "აირზენამ". მე მაშინ დავამტკიცე, რომ ეს არ იყო ჩემი ვალი, მაგრამ ჩემთან მიდიოდა შემდგომ მოლაპარაკება, რომ ეს ჩვენი ქვეყნისთვის არ იყო პოლიტიკურად მომგებიანი და მე მთხოვეს, რომ ჩემდა წილად ეს ვალი გადამეხადა.
_ რა თანხაზე გევაჭრებოდნენ?
_ საუბარი იყო 1 მილიონ დოლარზე.
_ ანუ თქვენ ისევ იმ დროზე საუბრობთ, როდესაც ეკონომიკის მინისტრი ისევ ეკა შარაშიძეა და კანცელარიის უფროსი კახა ბენდუქიძე?
_ დიახ. მითხრეს, გიორგი, ჩვენ უფლება არ გვაქვს, რომ ეს ვალი თავად გადავიხადოთ და მოდი, "იაფ კრედიტს" გამოგიყოფთო, საუბარი იყო 1,5 მილიონი დოლარის გამოყოფაზე, და მოდი, 1 მილიონი დოლარი კრედიტის გამოყოფამდე გადაიხადეო.
_ 1,5 მილიონ დოლარს უშუალოდ თქვენ აიღებდით, თუ იყო იმის მცდელობა, რომ გარკვეულწილად აღებული თანხის წილშიც სახელმწიფო ჩაგჯდომოდათ?
_ არა. საუბარი იყო, რომ ეს თანხა ჩემი ბიზნესისთვის და მისი განვითარებისთვის მომეხმარა. საინტერესო ისაა, რომ მე დავთანხმდი. ბანკიდან ავიღე კომერციული სესხი და "როსაერონავიგაციის" ანგარიშზე ეგრევე გადაირიცხა 1 მლნ დოლარი. რეალურად არ ვიცოდი, ეს ვისი ვალი იყო, მაგრამ ვთქვით, რომ ეს არის სახელმწიფოთაშორისი ვალი და მე, კერძო კომპანიამ, გადავიხადე ეს ვალი. ეს ყველაფერი მოხდა, ანუ მე 1 მილიონი დოლარი გადავიხადე 2008 წლის 30 ივლისს და 5 დღეში ომი დაიწყო საქართველოსა და რუსეთს შორის.
_ ომს საქართველოში თან დაერთო კრიზისი და ეს ვალი დაგრჩათ და აღარც დაპირებული "იაფი სესხი" იყო ხომ?
_ ამ ყველაფრის შემდეგ მე მაინც მივედი ეკონომიკის მინისტრთან. მაშინ ეკატერინე შარაშიძე უკვე მოხსნილი იყო და მინისტრი გახლდათ ლაშა ჟვანია. ჟვანიამ მითხრა, მე რა შუაში ვარო? მერე მივედი კახასთან და იმანაც, მე რა შუაში ვარო. მოკლედ, ვალი დამედო და ის იმედი, რომელიც მქონდა, _ ვიფრენ და ამ ფულს ამოვიღებ-მეთქი, _ გაქრა. რეისებიც გამიჩერეს და 3-4 წელია ველოდები, გზა გაიხსნას და შანსი მომეცეს, ამ მიმართულებით ვიფრინო.
_ ახლა, როდესაც საუბარია რუსეთ-საქართველოს შორის რეგულარული რეისების დანიშვნაზე, და როგორც თქვენ ამბობთ, კუთვნილი თანხა გადაიხადეთ, ამ ფონზე არ აწარმოებთ მოლაპარაკებას თუნდაც ხელისუფლებასთან, რომ, თუ უპირატეს მდგომარეობაში არა, ამ მიმართულებაში მაინც ჩაგსვან, რათა სამომავლოდ მოსკოვის მიმართულებით იფრინოთ?
_ მე ახლა ახალ კომპანიას _ "ეარ კავკასუსს" წარმოვადგენ. კი, პირველი პიროვნება იმ კომპანიაშიც მე ვიყავი და ამ კომპანიაშიც მე ვარ, მაგრამ სახელმწიფო ყოველთვის ცდილობს, რომ, თუ ყველაფერი იურიდიული დოკუმენტებით არ არის გამყარებული, თავი აარიდოს. ახლა მე "ნაციონალური ავიახაზებიდან" გადარიცხულ თანხას ამ კომპანიაში ვერ "გადმოვიტან". იმედი მაქვს, უფრო სწორედ, ნება უნდა იყოს სახელმწიფოსი, რომ ეს ყველაფერი გაითვალისწინოს და ქართველ ბიზნესმენებს მიეცეთ საშუალება, ნორმალურად იმუშაონ და იფუნქციონირონ და ასეთი ხელოვნური ჩარევები ბიზნესში აღარ იყოს. ეს გადარიცხე, ის გააკეთე _ ასეთი რაღაცები რომ არ იქნება, რა თქმა უნდა, ჩვენ ჩვენს თავს თავად მოვუვლით.
_ თუკი რუსეთ-საქართველოს შორის ცა გაიხსნება და რეგულარული ავიამიმოსვლა დაიწყება, როგორ ფიქრობთ, თქვენი ბიზნესისთვის ეს მიმართულება ისევ მომგებიანი იქნება?
_ ეს მიმართულება ძალიან ხელსაყრელია. რა თქმა უნდა, ეს ბაზარი ძალიან კარგად ვიცი, დღემდე მყავს მოსკოვში წარმომადგენელი, მაქვს ოფისი იქ და არც დამიხურავს. თუკი რეგულარული ავიამიმოსვლა დაიწყება, ვეცდები, ამ მიმართულებაზე ვიმუშაო. მაქვს კარგი ურთიერთობა ვნუკოვოს აეროპორტთან, იქ კიდევ ახსოვთ ჩემი კომპანია და ჩვენი ურთიერთობები. რუსეთში დიდი მოსახლეობაა, რომელიც საქართველოდან რუსეთშია წასული. აქედან გამომდინარე, ჩვენთვის ეს ბაზარი საინტერესოა მარკეტინგულად.
_ გრიგორი კარასინმა განაცხადა, რომ საქართველო-რუსეთს შორის გაფორმებული ხელშეკრულება, რომელიც ავიამიმოსვლაზეა ორიენტირებული, მოძველებულია და სამომავლოდ ახალი ოქმების გაფორმება იგეგმება. თქვენი აზრით, რა პერიოდზე შეიძლება იყოს საუბარი და როდისთვის უნდა ველოდოთ რეგულარული ავიარეისების განახლებას?
_ თუ რუსეთის სახელმწიფო კომპანია "აეროფლოტის" შემოსვლა დაიგეგმება _ ეს არის ერთგვარი ბარომეტრი. როგორც ვიცი, "აეროფლოტმა" საქართველო საკუთარ განრიგში შეიყვანა და გარკვეული მონახაზები აქვს, ე.ი. ზამთრის სეზონზეა საუბარი. ზამთრის სეზონი 29 ოქტომბრიდან იწყება და თუ რეგულარული რეისები მოსკოვის მიმართულებით განახლდება, ძალიან კარგი იქნება.
მაია არაბიძე
გაზეთი პრემიერი (#4 25სექტმებერი- 1 ოქტომბერი)