“მაისის მიწურულს საქართველოს პარლამენტის განათლების, მეცნიერების და კულტურის კომიტეტის სხდომა გაიმართა. სულ ორი საკითხი განიხილებოდა. პირველმა დიდი დრო წაიღო და მძაფრი ვნებათაღელვა გამოიწვია. მეორე საკითხზე წუთიც არ დახარჯულა. მაგრამ, ორივე საკითხი შინაგანად იყო დაკავშირებული - ის, თუ რა ანსხვავებს ჩვენს პარლამენტს ვესტმინსტერის სასახლეში განთავსებულ ბრიტანეთის პარლამენტისგანს!” – ასე დაიწყო ჩვენთან საუბარი ინფორმატიკის აკადემიური დოქტორმა, ა(ა)იპ ”სამართლიანი, ეფექტიანი რეფორმები”-ის თანათავმჯდომარემ, ჟურნალისტმა ნუგზარ კერესელიძემ:
_ პირველ საკითხად პლენარულ სხდომაზე საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებლის ანგარიშის წარდგენის შესაძლებლობა განიხილობოდა. ხოდა, დეპუტატებს ბრწყინვალე შესაძლებლობა მიეცათ, (აბა, ასეთ საშუალებას ხომ არ გაუშვებდნენ ხელიდან) კრიტიკის ქარცეცხლში გაეტარებინათ საზმაუწყებელი. აქ კი მომხსენებელმა - გრიგოლ არჩილის ძე გოგელიამ, თავისი ჟურნალისტების მუნდირის დასაცავად ისეთი პასუხი გასცა დეპუტატებს, რომ უკვე დეპუტატებს მოუწიათ მუნდირის დაცვა. დარწმუნებული ვარ გოგელიას ფრაზა ატაცებული იქნება ქართული პარლამენტის ეფექტურობის შესაფასებლად. და, მაინც, რა უპასუხა ასეთი საზმაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს თავმჯდომარემ იმ დეპუტატებს, რომლებმაც ქართული საზმაუწყებელი, ბრიტანული საზმაუწყებლის BBC აჩრდილადაც კი ვერ დაინახეს. კი, ბატონო, არ ვართ BBC დონის, მაგრამ არ თქვენ ხართ ვესტმინსტერი! - აი, ასეთი შინაარსის რეკლიპა ჰქონდა გოგელიას, რასაც მოყვა იმის მტკიცება, რომ საქართველოს პარლამენტი, მისი დეპუტატები და მათ მიერ მიღებულ კანონები მშვენიერია.
_ ნამდვილად.
_ ღმერთმა ქნას, გასულ საუკუნეში აღორძინებული საქართველოს პარლამენტი, რომელიც წყვეტით 30 წელსაც არ ითვლის, ხარისხობრივად არ ჩამოუვარდეს მრავალსაუკუნოვანი დემოკრატიული გამოცდილების მქონე დიდი ბრიტანეთის პარლამენტს.
_ ოცნებას კაცი არ მოუკლავს, როგორც მახსოვს ამ დღეს „კანონში უმაღლესი განათლების შესახებ“ შესწორება იქნა შეტანილი.
_ დიახ, კომიტეტზე სწორედ ის საკითხი იხილებოდა, რაც პარლამენმა თავის სხდომაზე მესამე მოსმენით მიიღო ივნისის პირველში. სწორედ მაშინ, კომიტეტმა მესამე მოსმენით გზა მისცა „საქართველოს კანონში უმაღლესი განათლების შესახებ“ შესწორების შეტანას. გავაანალიზოთ ქართული ვესტმინსტერისკენ სწრაფვა ამ მაგალითზე.
შესწორებული კანონის თანახმად უნივერსიტეტის (უსდ - უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულების), უმაღლესი წარმომადგენლობითი ორგანოს - აკადემიური საბჭოს - როტაცია აღარ მოხდება. რას ნიშნავს ეს? მაგალითად, ადრე, თუ კი აკადემიური საბჭო 21 წევრიანი იყო, ორი წლის მერე ის უნდა განახლებულიყო ერთი მესამედით მაინც - 7 წევრით. ანუ, 4 წლის განმავლობაში აკადემიური საბჭოს მართვაში მონაწილეობას მიიღებდა 28 კაცი. ამჟამინდელი შესწორებით კი აკადემიურ საბჭოს მართვას მხოლოდ 21 კაცი შეძლებს. დემოკრატია, კარგადაა ცნობილი, რომ ხალხის მართველობას ნიშნავს, ამ შესწორების შემდეგ აკადემიური საბჭოს მართველობაში ჩართული ხალხის (დემოს) რაოდენობა მცირდება ანუ დემოკრატია მცირდება!!!
_ არ ვფიქრობ რომ აკადემიურ საბჭოს წევრთა რაოდენობა, მიუთითებდეს დემოკრატიაზე. როგორ ფიქრობთ რატომ დაუჭირა მხარი პარლამენტმა ცვლილებებს?
_ საუბარია დემოკრატიის ხარისხზე და, საერთოდ, დემოკრატიის არარსებობაზე, თანაც მიაქციეთ ყურადღება, რომ აკადემიური საბჭოს წევრობა ეს უმადური ტიტანური შრომაა, ტანაც ამ დროს აკადემიური საბჭოს წევრი ამ საქმიანობისთვის ანაზღაურებას არ იღებს, ამასთამ მას ეკრძალება სხვა უნივერსიტეტში აკადემიური თანამდებობის დაკავება, ასევე ვერ დაიკავებს ის ადმინისტრაციულ თანამდებობას. ჰოდა, ასეთი მძიმე შრომის პირობებში, როტაცია საბჭოს წევრებისთვის პირდაპირ მისწრებაა. ახლა იმის შესახებ, თუ როგორ მოხდა, რომ კომიტეტმა თითქმის ერთხმად დაუჭირა მხარი საქართველოს კანონიდან უმაღლესი განათლების შესახებ (უდშ) მე-20-ე მუხლის მე-5-ე პუნქტის ამოღებას, რაც, როგორც ნათლად დავინახეთ იწვევს დემოკრატიის შემცირებას უსდ-ში. ვფიქრობ ამის მიზეზად შეიძლება დასახელდეს აშკარა ლოგიკური ხაფანგი, რომელშიც აღმოჩნდნენ დეპუტატები და ის მონუსხულობა, რომელიც მათ გააჩნიათ გარკვეული ინსტიტუტების მიმართ.
_ განვიხილოთ.
_ კი, ბატონო, ცალ-ცალკე მოგახსენებთ მათ შესახებ.
ლოგიკური ხაფანგი: კანონის უდშ-ს მე-20-ე მუხლის მე-5-ე პუნქტი შედგება, პირობითად ორი ნაწილისგან: იმპერატიულის - ის რომ უნდა განხორციელდეს აკადემიური საბჭოს როტაცია და პროცედურულის თუ როგორ უნდა განხორციელდეს ეს როტაცია. კანონპროექტის ავტორებს ერთი სიტყვაც კი არ დასცდენიათ, რომ აკადემიური საბჭოს როტაცია იდეაშია მიუღებელი, რომ ახალი სისხლი აკადემიური საბჭოს მმართველობაში საზიანოა, არამც და რა, მაგრამ ისინი სრულიადა სამართლიანად საუბრობენ იმ სირთულეებზე, რომელიც აღნიშნული პუნქტის პროცედურული ნაწილის განხორციელებას შეუძლებელს ხდის. აი სწორედ აქ იწყება ლოგიკური ხაფანგი, იმის მაგივრად, რომ კანონპროექტის ავტორებმა შემოგვთავაზოთ თუ როგორი პროცედურები უნდა ჩაიწეროს, რომ აკადემიური საბჭოს როტაცია ეფექტურად განხორციელდეს გვთავაზობენ რას? იმას, რომ სრულიად უარი ვთქვათ აკადემიური საბჭოს განახლებაზე, ანუ წავიდეთ ნაკლებ დემოკრატიაზე! ნაკლები წინააღმდეგობის გზით! და ამ ვითარებაზე წერენ, რომ ეს არ ეწინააღმდეგება ევროკავშირის დირექტივებს?!
ამ ლოგიკური ხაფანგით, განათლების, მეცნიერების და კულტურის კომიტეტის ზოგიერთი წევრისთვის ახლობელი სამედიცინო, უტრირებული ტერმინოლოგიით რომ ვთქვათ, კანონპროექტის ავტორების მიერ შემოთავაზებულია თავის ტკივილის მკურნალობის ეფექტური საშუალება - მტკივანი თავის კვეთა!
კომიტეტის მონუსხულობა: კომიტეტის წევრები აღმოჩნდნენ მონუსხულნი კანონპროექტის ავტორების ავტორიტეტის წინაშე. ბოლო-ბოლო ვინ არიან ამ კანონპროექტის ავტორები? პირველად ამ საკითხზე თავისი მოსაზრებები პარლამენტს გამოუგზავნა თსუ-ს რექტორმა ბატონმა გია შარვაშიძემ, რომელიც წლების განმავლონაში განათლებისა და მეცნიერების მინისტრის მოადგილედ მუშაობდა. კომიტეტმა თავის თავზე აიღო უფალი შარვაშიძის მოსაზრებების საკანონმდებლო ინიციატიცა, ხოლო კანონის ავტორად თსუ-ს აკადემიური საბჭო ჩაიწერა.
პრობლემა რომელიც ამჟამად წამოწია ბატონმა შარვაშიძემ, ახალი არ არის. მას ადგილი ჰქონდა მაშინაც, როცა იგი მინისტრის მოადგილე იყო. მაგრამ მაშინ, მსგავსი წინადადებით კომიტეტისთვის არ მიუმართავს. დარწმუნებული ვარ, რომ მიემართა კიდეც, კომიტეტის იმდროინდელი ხელმძღვანელი, აკადემიკოსი ივანე კიღურაძე ასეთ ლოგიკურ ხაფანს არ ”გაატარებდა”, მით უფრო, რომ მისთვის ავტორიტეტი თანამდებობა კი არა, არამედ მოსაზრების არგუმენტაციის სიმყარე!
აქ ისევ ვეხებით ხელისუფლების დანაწილების ფაქიზ თემას იმ პირობებში, როცა ერთი პოლიტიკური გუნდი პრობლემების გარეშე აკომპლექტებს აღმასრულებელ და საკანონმდებლო შტოებს. ამ შტოების ფუნქციონირება ფორმალური, არაეფეტური იქნება, თუ კი მათ შორის არ შედგა ჯანსაღი ოპონირების პროცესი. ეს კი მაშინ განხორციელდება, თუ კი პარლამენტის კომიტეტებს წონადი პოლიტიკური ფიგურები ჩაუდგებიან სათავეში, ანაც აღიარებული ლიდერები იმ დარგებისა, რომელთაც კურირებენ შესაბამისი კომიტეტები.
წინააღმდეგ შემთხვევაში მივიღებთ პარლამენტისა და მთავრობის როლების აღრევას: იმის მაგიერ რომ პარლამენტმა განუსაზღვროს მთავრობას პოლიტიკა, პირიქით, მთავრობა უსაზღვრავს პარლამენტს პოლიტიკას და ისიც მონუსხული, ლოგიკური ხაფანგების მიუხედავათ აკანონებს მას!!!
_ შეიძლებოდა კი აკადემიური საბჭოს როტაციის იდეის შენარჩუნება და ამ როტაციის არაწინააღმდეგობრივი პროცედურებით განხორციელება?
_ ვფიქრობ რომ ეს შესაძლებელი იყო, სათანადო სურვილის შემთხვევაში. კერძოდ კანონის მე-20-ე მუხლში უნდა დაფიქსირებულიყო, რომ აკადემიურ საბჭოს გააჩნია უფლებამოსლების ვადა - აკადემიური საბჭო ირჩევა 4 წლით (სწავლების ძირითადი საფეხურის ხანგძლიობა), რომ როგორც წესი აკადემიური საბჭოს წევრი ირჩევა 4 წლით, და რომ როტაციის თუ გამოკლებული აკადემიური საბჭოს წევრის უფლებამონაცვლე აირჩევა აკადემიური საბჭოს უფლებამოსილების დარჩენული ვადით. მსგავსი ტიპის ჩანაწერები კანონში არის წარმომადგენლობითი საბჭოს მიმართებით. ამდენად აკადემიური საბჭო შეიძენს ისეთივე ციკლურობას, როგორიც გააჩნია წარმომადგენლობით საბჭოს-სენატს, ან თუ გნებავთ პარლამენტს, და ექნება მოწვევების რიგითობა. მაგრამ ეს უკვე გაშვებული შესაძლებლობების სფეროდანაა.
რითი დასრულდა აკადემიური საბჭოს როტაციის საკითხი?
ა. წ. 1 ივნისს საქართველოს პარლამენტის პლენარულმა სხდომამ მესამე მოსმენით (საბოლოოდ) მიიღოშარვაშიძის შესწორება 07-3/47/9 და ამოიღო აკადემიური საბჭოს როტაციის წესი კანონიდან. აღსანიშნავია, რომ უნივერსიტეტებში ნაკლებ დემოკრატიას 92 დეპუტატმა დაუჭირა მხარი და მხოლოს ერთი იყო წინააღმდეგი. ჩემი პატივისცემა ქართული ოცნების გრაქციის წევრს, დეპუტატ გრიგოლ მიქელაძეს რომელმაც ხმა არ მისცა ”უმაღლესი განათლების შესახებ“ საქართველოს კანონიდან იმ რეგულაციის ამოღებას, რომლის შესაბამისადაც აკადემიურ საბჭოში არჩეული ძირითადი საგანმანათლებლო ერთეულის წარმომადგენლების შემადგენლობა ექვემდებარება ერთი მესამედით განახლებას ძირითადი საგანმანათლებლო საფეხურის დადგენილი ხანგრძლივობის ნახევრის გასვლის შემდეგ.
ვესტმინსტერის ყველა დროის ერთ-ერთ ყველაზე თვალსაჩინო დეპუტატს უინსტონ ჩერჩილს არ უყვარდა დემოკრატია, ამბობდა მმართველობის ცუდი ფორმააო, მაგრამ ამაზე უკეთესი ჯერ არ მოუფიქრებიათო რამეო. ამიტომაც დემოკრატიულ ნორმებს არათუ ეგუებოდა, მათი თავგამოდებული დამცველი იყო.
ჩვენთან კი, ისეთი შთაბეჭდილება მრჩება, რომ, თუ კლერკს ესა თუ ის დემოკრატიული ნორმა კლერკულ ცხოვრებას ურთულებს, მას აბეზარი ხიწვივით იშორებს. ამ მიკრო ქირურგიულ მანიპულაციას კი ვესტმინსტერზე პრეტენზიის მქონე პირები ატარებენ.
ესაუბრა ლაშა ნოდია
