ხილ-ბოსტნეულის მიწოდება ფერმიდან მომხმარებლის მაგიდამდე უაღრესად გართულდა COVID-19-ის პანდემიის გამო მოძრაობაზე შეზღუდვების, ტრანსპორტირების ხარჯების ზრდისა და დახურული ბაზრების გამო.
სექტორმა მოთხოვნისა და ფასების ნაწილში დიდი ცვლილებები განიცადა. რიგ პროდუქტზე, რომელიც, გავრცელებული აზრით, იმუნიტეტს აძლიერებს, მაგალითად, ნიორსა და ლიმონზე, ფასები საგრძნობლად გაიზარდა, სხვა პროდუქტებზე კი - პირიქით, მკვეთრად დავარდა.
ბაზრის შესახებ ინფორმაციაზე წვდომა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი გახდა. ხილ-ბოსტნეულის მწარმოებლების დასახმარებლად, გაეროს სურსათისა და სოფლის მეურნეობის ორგანიზაცია (FAO), ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკთან (EBRD) ერთად, პანდემიის პირობებში ბაზრის შესახებ ინფორმაციის მოძიება-დამუშავებას ახორციელებდა.
„ხილი და ბოსტნეული მალფუჭებადი პროდუქტებია, მათი მიწოდება ბაზარზე უნდა მოხდეს რაც შეძლება სწრაფად. ვაჭრობის შეზღუდვის პირობებში, მიწოდების ჯაჭვი ჩაიშალა - დაიხურა ბაზრები, ქვეყნებმა გაამკაცრეს საზღვრების გადალახვა, არ მუშაობს პორტები, გაძვირებულია ტრანსპორტირება და ა.შ.“, - ამბობს FAO-ს ეკონომისტი ანდრი იარმაკი.
მან აღნიშნა, რომ FAO და EBRD ცდილობენ ბაზრის შესახებ ყველაზე აქტუალური ინფორმაციის მიწოდებას მწარმოებლებისთვის და აგრობიზნესებისთვის ესეთ ქვეყნებში, როგორებიცაა საქართველო, მოლდოვა, ტაჯიკეთი, უკრაინა, უზბეკეთი და სხვა.
გონივრული გამოსავლის ძიებაში
მოთხოვნის ცვლილებასთან ადაპტირების გარდა, ხილ-ბოსტნეულის მწარმოებლებს ასევე ესაჭიროებათ წარმოების და დისტრიბუციის კონკრეტული პრობლემების გადაჭრა.
რამდენიმე ქვეყანაში, სადაც არ არის საკმარისი მუშახელი ხილ-ბოსტნეულის მოსავლის ასაღებად, პროდუქტი შეიძლება ბაღებში გაფუჭდეს და გამოსაყენებლად უვარგისი გახდეს. პროდუქტი შესაძლოა ასევე გაფუჭდეს შესანახ კონტეინერებში, თუ ტრანსპორტირება და ბაზრისთვის მიწოდება გვიანდება.
ზოგი მწარმოებელი გონივრულად უმკლავდება ამ რთულ ვითარებას, თავიდან იძიებს დისტრიბუციის და გაყიდვების არხებს. იარმაკი მიუთითებს იმაზე, რომ ონლაინ გაყიდვები ბევრად მომატებულია, თუმცა ეს გაყიდვების მხოლოდ მცირე ნაწილს წარმოადგენს.
ზოგ შემთხვევაში, ფერმერები მუშაობენ ადგილობრივ ტაქსისტებთან ერთად, რომლებმაც ასევე დაკარგეს შემოსავლის ძირითადი წყარო და კრიზის გამო, პროდუქტის ტრანსპორტირებაზე გადაერთნენ, პირდაპირ მომხმარებლის კარებთან. სხვა ფერმერები მიმწოდებელ კომპანიებთან მუშაობენ.
დისტრიბუციის ახალი არხების მოძიება კრიტიკულად მნიშვნელოვანი გახდა იმ ქვეყნებისთვის, სადაც ადგილობრივმა მთავრობებმა, ვირუსის გავრცელების შესაჩერებლად, გადაწყვიტეს გარე, საბითუმო და ქუჩის ბაზრობები დაეხურათ.
ხშირ შემთხვევაში, ეს ბაზრები მცირე მეურნეობების გაყიდვების ერთადერთი წყაროა აღმოსავლეთი ევროპის, კავკასიის და ცენტრალური აზიის ქვეყნებში, სადაც EBRD-მ და FAO-მ ცოტა ხნის წინ დაიწყეს ხილ-ბოსტნეულის მწარმოებელთა მხარდაჭერა, მეურნეობების მოდერნიზაციის და კონკურენტუნარიანობის გაზრდისთვის. სუპერმარკეტებში გაყიდული ხილ-ბოსტნეულის წილი ძალზე დაბალია ამ რეგიონებში, დასავლეთ ევროპასთან შედარებით.
ტურიზმის გაჩერებამ ასევე მოშალა სასტუმროებისა და რესტორნების მომარაგების სისტემა.
რამდენიმე ქვეყანაში, სადაც არსებობს მუშახელის ნაკლებობა, კომპანიები და ფერმერები თანამშრომელების გაცვლას ახორციელებენ. გაჩერებული კომპანიები უნარჩუნებენ ხელფასს იმ თანამშრომლებს, რომლებიც თანხმდებიან, ფერმერებს დაეხმარონ მოსავლის აღებაში, ასე ხდება, მაგალითად, გერმანიაში.
FAO და EBRD, კრიზისის დასაძლევად, იდეებსა და ცოდნას ვებინარების სახით და ინდუსტრიაში პოპულარული პლატფორმების (როგორც არის Eastfruit) მეშვეობით ავრცელებენ.
მოწოდება კანონმდებლებს
პანდემიის განვითარებისას საჭიროა მოქმედებების, პოლიტიკის და ინვესტიციების ადაპტირება ქვეყნებში არსებულ რეალობასა და საჭიროებებზე.
ისეთი ქვეყნებისთვის, როგორიცაა უკრაინა, რომელიც თავად მოიხმარს ხილ-ბოსტნეულს, სიტუაცია უფრო სტაბილურია. მაგრამ იმ ქვეყნებს, რომლებიც იმპორტზე ან ექსპორტზე არიან დამოკიდებულები, COVID-19 განსაკუთრებით აზიანებს. ნავთობზე ფასების ვარდნამ შეამცირა დიდი იმპორტიორი ქვეყნების მსყიდველუნარიანობა და გააქრი ბაზრები ისეთი ქვეყნებისთვის როგორებიც მოლდოვა და უზბეკეთია.
ფერმერები მთელ რეგიონში განიცდიან შეფერხებებს დაფინანსების და წარმოებისთვის საჭირო ნედლეულის მოძიებაში, მომავალი სეზონისთვის.
ბევრი ეს საკითხი, განსაკუთრებით კი დაფინანსებაზე წვდომა, საჭიროებს საჯარო მოხელეების ინტერვენციას. ფერმერებს, ვისი ძირითადი აქტივებიც უძრავია, როგორც, მაგალითად ხილის ხეები, დიდად არ აქვთ არჩევანი და სჭირდებათ საჯარო პოლიტიკის მხარდაჭერა. ისეთი როგორც, მაგალითად, ნერგების შესაძენად აღებულ ვადაგადაცილებულ სესხების გადახდის მორატორიუმი და კრედიტების აღებაში დახმარებაა.
ნატალია ჟუკოვამ, EBRD-ის აგრობიზნესის განყოფილების უფროსმა, აღნიშნა, რომ EBRD-ის და FAO-ს მიწოდების ჯაჭვებში ხარვეზების აღმოფხვრის კარგი გამოცდილება აქვთ.
„და ჩვენ გავაგრძელებთ პოლიტიკაზე დიალოგის მხარდაჭერას, რათა ვიპოვოთ გამოსავლები COVID-19-ის პანდემიის უსაფრთხოების ზომების ფარგლებში“, აღნიშნა მან.
