1869 წელს გერმანელმა გეი უფლებადამცველმა კარლ ჰეინრიხ ულრიხმა საკუთარი თავის ღიაობის იდეა წარმოადგინა. ჰეინრიხ ულრიხი მიიჩნევდა, რომ ამ თემის უჩინრობა იყო მთავარი დაბრკოლება, რაც ხელს უშლიდა საზოგადოებრივი აზრის ჩამოყალიბებას. ის აიძულებდა ჰომოსექსუალ ადამიანებს, ეღიარებინათ თავიანთი სქესის მიმართ არსებული მიზიდულობა. მოგვიანებით, 1914 წელს მაგნუს ჰირშველდმა ხელახლა განიხილა მისი ნამუშევარი „ჰომოსექსუალობა კაცისა და ქალისა”. მან იმსჯელა ღიაობის სოციალურ და ლეგალურ პოტენციალზე და თქვა, რომ თუ ასი ათასობით გეი ქალი ან კაცი გაასაჯაროვებდა თავის ორიენტაციას, ეს ხელს შეუწყობდა თემის უჩინარობით განპირობებული საჯარო აზრის შეცვლას.
პირველი გამოჩენილი ამერიკელი, რომელმაც გაასაჯაროვა თავისი ორიენტაცია, იყო პოეტი რობერტ დუნკანი. 1944 წელს, ერთ-ერთ პოლიტიკურ გაზეთში მან ჰომოსექსუალები განიხილა, როგორც შევიწროებული უმცირესობა.
16 წლის შემდეგ, 1960 წელს ფრენკ კემენი, რომელიც სამხედრო რუკის სპეციალისტად მუშაობდა, გახდა დისკრიმინაციის მსხვერპლი. ის ჰომოსექსუალური ქცევის გამო სამსახურიდან დაითხოვეს, რაზეც მან კატეგორიული პროტესტი გამოთქვა. სწორედ ამის შემდეგ, ფრენკი ღიად იბრძოდა თავისი უფლებების დასაცავად და მან ამერიკის მთავარ სასამართლოში შეიტანა სარჩელი. კემენი მიიჩნევდა, რომ საჭირო იყო საჯარო მოქმედებები. მისი რწმენის ქვაკუთხედს წარმოადგენდა იდეა, რომ “ჩვენ უნდა ავუმაღლოთ საზოგადოების ჰომოსექსუალ წევრებს ინდივიდუალური თვითშეფასება, რომელიც მხოლოდ ჰომოსექსუალების მხრიდან განხორციელებული კამპანიებით იქნებოდა მიღწევადი”.
ამ მოვლენების შემდეგ, ქამინგ აუთი თავისუფალი გეი მოძრაობის მთავარი სტრატეგიული გასაღები გახდა, რომელიც თავისი მოქმედებით ზრდიდა პოლიტიკურ მგრძნობელობას ამ საკითხებზე და უპირისპირდებოდა ჰეტეროსექსიზმსა და ჰომოფობიას.
ტერმინი ქამინგ აუთი ნიშნავს ადამიანის მიერ თავისი სექსუალური ან გენდერული უმცირესობის წევრობის კეთილსინდისიერ და ნებაყოფლობით აღიარებას. ტერმინი ხშირ შემთხვევაში გამოიყენება ლესბოსელების, გეების, ბისექსუალებისა და ტრანსგენდერების მიმართ. ეს ტერმინი, ინგლისური, ოდნავ მოძველებული გამონათქვამიდან „coming out of the closet“ (კარადიდან გამოსვლა, აზრობრივად, სამალავიდან ამოსვლა) — მომდინარეობს.
ქამინგ აუთი და ზოგადად, ლგბტ თემი, მათი ბრძოლა უფლებებისა და თავისუფლებისთვის, მათი არსებობა, ხილვადობა და სახელმწიფოს მხრიდან მათ საჭიროებებზე ზრუნვა საქართველოსთვის შედარებით ახალია. თემმა პირველად ხმა რამდენიმე წლის წინ აიმაღლა, რასაც მალევე მოჰყვა მოძალადე ჯგუფებისგან უდიდესი წინააღმდეგობა. 2013 წლის 17 მაისს, როდესაც რამდენიმე აქტივისტმა გადაწყვიტა ჰომოფობიასთან და ტრანსფობიასთან ბრძოლა მშვიდობიანად აღენიშნათ, მათ თავს დაესხნენ მოძალადე ჯგუფები და მათ შორის, რამდენიმე სასულიერი პირი. ამის შემდეგ, დღემდე თემის წევრები ამბობენ, რომ ისინი ვერ სარგებლობენ შეკრებისა და გამოხატვის უფლებით და მათ, საკუთარი პროტესტის გამოხატვა, ხშირად პოლიციელების კორდონების ფონზე უწევთ. როგორც მათი ბრძოლა თანასწორობისთვის, ასევე ქამინგ აუთიც საქართველოსთვის ახალია. თემის წევრების უმრავლესობა აღიარებს, რომ მიუხედავად ბევრი ცუდისა, ქამინგ აუთი მაინც დადებითი მოვლენაა და ის ჰომოფობიასთან ბრძოლის ყველაზე ეფექტურ გზაა. მათი თქმით, ქამინგ აუთს ხშირად მოჰყვება ოჯახის წევრების მხრიდან უარი, მეგობრებისა და ახლობლების მხრიდან გარიყვა, დაცინვა, დაჩაგვრა, დამცირება, მაგრამ მიუხედავად ამისა, ისინი ამბობენ, რომ “ყველაზე კარგია, როცა ნამდვილი ხარ და თამაში არ გიწევს”.
ქამინგ აუთი ბევრ სირთულესთან, ფსიქოლოგიურ სტრესთან და როგორც პოზიტიურ, ასევე ნეგატიურ ასპექტებთან არის დაკავშირებული. თემის წევრების განცდებისა და ქამინგ აუთის როგორც დადებითი, ისე უარყოფითი მხარის შესახებ ფსიქოლოგ ლიკა ბარაბაძეს ვკითხეთ.
მისი შეფასებით, ქამინგ აუთი ძალიან ბევრ შიშთან არის დაკავშირებული.
“ქამინგ აუთი დაკავშირებულია ძალიან ბევრ შიშთან, იმიტომ, რომ წინასწარ ადამიანმა არასდროს იცის, ახლობელი ადამიანები მხარს დაუჭერენ თუ არა. შესაბამისად, შეიძლება გაჩნდეს შიში მეგობრებისა და ოჯახის დაკარგვის. პირადი ქამინგ აუთი, როდესაც მეგობრებს ან ოჯახის წევრებს უტყდები, ძალიან რთულია. ამ დროს, ადამიანებს ეშინიათ. აქ არამხოლოდ ის არის რომ ვიღაცას დაკარგავ, რაც თავისთავად ტრავმატულია, რადგან ეს ვიღაც შეიძლება იყოს მშობელი, და ან ძმა, შეიძლება იყოს ბავშვობის მეგობარი, არამხოლოდ დანაკარგია ამ შემთხვევაში დრამატული, ასევე დრამატულია, რომ ადამიანებს კარგავ იმის გამო, რომ ხარ ის, ვინც ხარ. ეს არ არის გარემოებების გამო ვიღაცის დაკარგვა. გარკვეულწილად, შენ იცი რომ შენი ბრალი არ არის, მაგრამ მეორე მხრივ, შენ ხარ დაკარგვის მიზეზი. ეს ყველაფერი ძალიან რთულია, რადგან ორმაგი დრამატიზება ხდება, რომ შენი მდგომარეობა, შენი პიროვნება ხდება იმის მიზეზი, რომ ვიღაცას კარგავ. ამიტომ ალბათ, ეს არის ყველაზე რთული მომენტი. [თემის წევრები] ხშირად ნერვიულობენ იმაზე, როგორ აღიქვამენ ამას ოჯახის წევრები - “რამე არ დაემართოთ”, “ფიზიკურად ცუდად არ გახდნენ”, “არ ინერვიულონ”. ის, რომ განცდების მიზეზები ხდებიან, იმას, რომ ეს ქამინგ აუთი თუ მასშტაბურ სახეს იღებს, ოჯახის წევრები მერე ბულინგის მსხვერპლები გახდებიან, ისევე როგორც თავად, ამ ყველაფერზე ადამიანი ფიქრობს ხოლმე, სანამ ოჯახთან ქამინგ აუთს გააკეთებს. რაც არ უნდა კარგად იყვნენ ადამიანები შენ მიმართ განწყობილი, შენ სანამ ქამინგ აუთს არ გააკეთებ, არ იცი რა მოჰყვება ამას.
რაც შეეხება დადებით ეფექტს - თვითონ ადამიანისთვის არის ძალიან პოზიტიური, იმიტომ რომ ძნელია, ბევრი ფსიქიკური ენერგია მიაქვს მუდმივად რაღაცის მალვას და ეს არის განმათავისუფლებელი. მეორე მხრივ, განმათავისუფლებელია იმ ადამიანებისთვის, ვინც ირგვლივ არის და შეიძლება მანამდე არ ჰქონდა ასე ჩამოყალიბებული პოზიცია, მაგრამ მას შემდეგ, რაც გაიგო რომ მისი ახლობელი თემის წევრია, უკვე პიროვნული დამოკიდებულებაც იცვლება. თუმცა, არიან ადამიანებიც, რომლებიც თემის მიმართ დამოკიდებულებას არ იცვლიან, მაგრამ რადგან ის მისი ძმა ან შვილია, იმ ადამიანს უყურებს როგორც გამონაკლის, „აი, შენ ეგეთი ხომ არ ხარ, ვინც ქუსლებზე დადის“, „შენ ხომ არ გაქვს თმა მოკლედ შეჭრილი” - რაღაც გამამართლებელს ეძებენ, არის ასეთი კატეგორიაც, მაგრამ უყვარს ეს ადამიანი და რა ქნას.. ცოტა შეურაცხმყოფელია. ასევე, არიან ადამიანებიც, რომლებსაც შეიძლება ისედაც ჰქონდათ მზადყოფნა და ღიაობა ამ თემებისადმი, უბრალოდ ცხოვრებაში გამოცდილება არ ჰქონიათ და შესაბამისად, როცა ვიღაც ახლობელმა უთხრა, ამ მზაობის გამო არ ჰქონია ცუდი რეაქცია, ან შეიძლება, უბრალოდ იმდენად ჰუმანურია, რომ მისთვის აი, ეს ადამიანურ ურთიერთობებზე დადის და როდესაც ვიღაც დაუჯდება და მოუყვება, თავისი გრძნობებისა და განცდების შესახებ, შედის ემპათიის გამო ამ ადამიანის მდგომარეობაში და ღირებულებების გადაფასება მერე მოჰყვება, მეორადად. ძალიან ხშირად ასე ხდება ოჯახის წევრებთან, თავიდან უბრალოდ ასეთი განცდა, რომ „მე შეიძლება არ მესმის, მაგრამ მე ის მიყვარს, ვხედავ რომ ცუდად არის და მის გვერდით ვიქნები ამიტომ” და მერე, ამ პირველადი მიღების შემდეგ, როდესაც იწყება საუბრები თუ გულახდილი კომუნიკაცია ადამიანებს შორის, ორივე მხარე კითხვებს რომ სვამს, მერე მოჰყვება ამას ღირებულებების შეცვლაც და თემის მიმართ მიმღებლობაც”, - ამბობს ფსიქოლოგი.
ლიკა ბარაბაძეს გოგოსა და ბიჭის ქამინგ აუთს შორის განსხვავებაზეც ვკითხეთ, რაზეც მან გვიპასუხა, რომ მათ შორის საზოგადოების მხრიდან დამოკიდებულებაში დიდი განსხვავებაა.
“ჩემი დაკვირვებით, გოგოების ქამინგ აუთს სერიოზულად არ იღებენ. შეიძლება რაღაც სირაქლემის პოზიცია დაიკავონ, ვითომ ვერ გაიგეს და „დააიგნორონ“ ეს ფაქტი, პირდაპირ თქმის შემთხვევაშიც კი “დააგნორონ“ და დაელოდონ, როდის გადაუვლის ამ გოგოს ეს “სისულელე”. და საერთოდ, საჯარო სივრცეშიც ნაკლებად ჩანან გოგოები. ბიჭთან რაღაცნაირად უფრო მეტი მოთხოვნებია საზოგადოების მხრიდან, შესაბამისად, ბიჭების ქამინგ აუთი უფრო სკანდალურად, უფრო გარყვნილად აღიქმება. არის საზოგადოების ნაწილი, რომელიც გოგოებს შორის კავშირს სექსადაც არ აღიქვამს, ან კიდე აღიქვამს და ეს ფრაზაც “ლეზბიანკებს არაუშავს” იმას გამოხატავს, რომ უბრალოდ ესენი არ აღიქვამენ ამ გოგოების განცდებს და მათ შორის კავშირებს სერიოზულ ამბად. არ გონიათ, რომ ეს ისეთივე ღირებული, ისეთივე მნიშვნელოვანი და ისეთივე განცდებთანაა დაკავშირებული, როგორც გოგოსა და ბიჭს შორის, ან ბიჭსა და ბიჭს შორის ურთიერთობა”, - აღნიშნავს ბარაბაძე.
ის, რაზეც ფსიქოლოგმა ისაუბრა, დაადასტურეს თემის წევრებმაც. ტრანსგენდერი ქალი მონიკა ამბობს, რომ ქამინგ აუთის შემდეგ მისი საყვარელი ადამიანების რეაქცია ორგვარი იყო. მისივე თქმით, ქამინგ აუთმა მის ცხოვრებაში ყველაფერი შეცვალა.
“როდესაც გამოვუტყდი იმ ხალხს, რომლებიც ძალიან მიყვარდა, სამწუხაროდ, მათი რეაქცია ორგვაროვანი იყო. ზოგმა ისევ ისე მიმიღო, როგორც ადრე, ზოგმა დამკარგა კიდეც. ასე ვერ გაიგებ, მაგრამ მთავარია შენ იყო ამაში დარწმუნებული. ქამინგ აუთის შემდეგ შეიცვალა ყველაფერი. ერთი ადამიანი ვარ და ვცხოვრობ ჩემი ცხოვრებით”, - ამბობს ტრანსგენდერი ქალი.
ქამინგ აუთის შემდეგ ყველაფერი რადიკალურად შეიცვალა გეი ბიჭის, ნიკას ცხოვრებაშიც. მისი თქმით, ორი ცხოვრება არსებობს - ქამინგ აუთამდე და ქამინგ აუთის შემდეგ. ნიკა ამბობს, რომ მიუხედავად ნეგატივებისა, ქამინგ აუთის შემდეგ ცხოვრება გაცილებით კარგია.
“პირველად ჩემი ორიენტაციის შესახებ მეგობარ გოგოს გამოვუტყდი და მისი პირველი რეაქცია იყო ჩახუტება. ამან ძალიან დიდი ძალა მომცა, რომ სხვებთანაც იგივე გამეკეთებინა. ყველაზე რთული ალბათ მშობლებისთვის თქმა იყო. იმ საღამოს ბევრი ვიტირეთ, ბევრი ვილაპარაკეთ და სამივემ ერთად ყველა სტერეოტიპი დავამსხვრიეთ, რაც თემის წევრებზე არსებობს. მამაჩემს განსაკუთრებით გაუჭირდა, ალბათ ცხოვრებაში მაშინ დავინახე პირველად მის თვალზე ცრემლი, მაგრამ მაინც გადალახა ეს ეტაპი და დღეს ძალიან ბედნიერი ვარ. მათ მიმიღეს ისეთი, როგორიც ვარ და ზუსტად ისე ვუყვარვარ, როგორც ჩემი ძმა უყვართ. მშობლებამდე ჩემს ძმასთან გავაკეთე ქამინგ აუთი, თავიდან ცუდი რეაქცია ჰქონდა და ყოველდღე მეკითხებოდა, ხომ არ ვეხუმრებოდი, თუმცა რამდენიმე დღის შემდეგ მითხრა, რომ რთულია ეს მისთვის, მაგრამ მიუხედავად ამისა, ის არ დამკარგავდა, გამიფრთხილდებოდა და არავის მისცემდა ჩემი დაჩაგვრის უფლებას.
ახლა რომ დავფიქრდი, ორი ცხოვრება მაქვს. ცხოვრება ქამინგ აუთამდე და ცხოვრება ქამინგ აუთის შემდეგ. დამიჯერეთ, ცხოვრება ქამინგ აუთის შემდეგ გაცილებით შესანიშნავია. არ არსებობს დედამიწაზე იმაზე კარგი გრძნობა, როცა ხარ ის, ვინც ხარ და არ გიწევს თამაში”, - ამბობს ნიკა.
აზრს, რომ საზოგადოების მხრიდან გოგოსა და ბიჭის ქამინგ აუთის აღქმა ძალიან განსხვავებულია, ადასტურებს ლესბოსელი გოგო - ნინიც. ნინი ამბობს, რომ ქამინგ აუთი მისთვის იყო შვება.
“პირველ რიგში იმის აღნიშვნა მინდა, რომ 20 წლის ასაკში დავიწყე პირველად გოგოსთან ურთიერთობა და ამაზე კარგი არაფერი გადამხდენია თავს.
ჩემი პირველი ქამინგ აუთი მაშინ იყო, როცა 15 წლის ასაკში ჩემი შეყვარებულის (ბიჭის) მეგობარი (გოგო) მომეწონა (რომელიც ახლა ჩემი კარგი მეგობარია), თუმცა მახსოვს, რამდენად შეპყრობილი ვიყავი მაშინ და მხოლოდ ერთადერთ ადამიანს ვუთხარი ამის შესახებ, ალბათ იმიტომ, რომ თვითონაც ჩვენი თემის წევრია. მისი პასუხი იყო - ვიცოდი. მახსოვს, ამაზე დიდი შვება არასოდეს მიგრძვნია ცხოვრებაში.
ახლა, როცა გოგოსთან ურთიერთობაში ვარ, ერთი წამითაც არ გამჭირვებია არავისთან ქამინგ აუთის გაკეთება, თუმცა უმეტესობის რეაქცია იყო - "ალბათ, ბიჭები მოგბეზრდა და გოგოებზე ამიტომ გადახვედი, გადაგივლის". შეიძლება ტაბურეტით ხელში არავინ დამდევს, მაგრამ ეს სიტყვებიც უზომოდ მტკივნეული იყო ჩემთვის.
ქამინგ აუთი ჰომოფობიასთან ბრძოლის მართლაც საუკეთესო გზაა. მე-3 კურსზე ვარ და მყავს რამდენიმე კურსელი, თითქმის ყველა ლექცია ერთად გვაქვს, ჩემი მეგობრები არ არიან, მაგრამ ალბათ ბევრი მათთან ქამინგ აუთს არ გააკეთებდა. მე გავაკეთე. ძალიან გაოცდნენ, თუმცა იმ ფაქტს ალბათ ვერ გაექცნენ, რომ ჩემთან ურთიერთობაში თავს კარგად გრძნობდნენ. აქამდე, სანამ ამას ვიტყოდი, არ შეუმჩნევიათ ჩემი ეს "დაავადება" და ძალიან კარგიც ვიყავი მათთვის”, - გვითხრა ნინიმ.
ინტერვიუს ბოლოს, ყველა რესპოდენტს ერთი კითხვა დავუსვით - აბედნიერებს თუ არა ქამინგ აუთი? მათი პასუხები თითქმის მსგავსი აღმოჩნდა:
ფსიქოლოგი: ერთი მხრივ კი და მეორე მხრივ - არა. მე ვერ ვიტყვი მარტო კის ან არას. რა თქმა უნდა, ძალიან დიდი შვება მოაქვს, პირველ რიგში შენს თავთან გააკეთო ქამინგ აუთი და იყო გულწრფელი და მერე სხვებთან, რათა არ გიწევდეს მუდამ რაღაც როლის თამაში, მაგრამ ეს იმდენ რისკთან არის ასოცირებული, რომ გაუბედურებს კიდეც. ალბათ კი ან არას ვერ გიპასუხებთ.
ტრანსგენდერი ქალი: ქამინგ აუთი არ აბედნიერებს, ქამინგ აუთი გეხმარება იყო ბედნიერი.
გეი ბიჭი: რა თქმა უნდა! თუნდაც რამდენიმე ადამიანმა მიგიღოს და დანარჩენებმა ზურგი გაქციონ, მაინც ბედნიერი ხარ. ბედნიერი ხარ, რადგან საკუთარ თავთან მართალი ხარ, არ გიწევს თამაში და ამაზე დიდი შვება მგონი არ არსებობს. ცალსახა პასუხია კი, აბედნიერებს.
ლესბოსელი გოგო: ქამინგ აუთი აბედნიერებს! ყოველი ქამინგ აუთის შემდეგ თავს ძალიან კარგად ვგრძნობ. ვიცი, რომ საზოგადოების წევრი ვარ მეც და არაფერს ვმალავ. მეც ჩვეულებრივ ადამიანად ვითვლები. შეიძლება სხვებისთვის ამასთან შეგუება რთულია, მაგრამ აბა სცადეთ და მიხვდებით, როგორ სიმშვიდეს იგრძნობთ, თუ თავს მოერევით, საკუთარ თავს არ ჩათვლით უცხოდ, გარიყულად და ამასთან ერთად ცხოვრებას ისწავლით.
ირაკლი კუნჭულია
