ყურადსაღები მოვლენაა, როდესაც მსოფლიო მასშტაბის სიახლეს ეყრება საფუძველი, მაგრამ ჩვენთვის ორმაგადაა საყურადღებო თუ ქართველია მისი შემოქმედი (მაგალითად, თუნდაც ამერიკის კლასიკური ბალეტის ფუძემდებელი ჯორჯ ბალანჩინი და სხვ.). თორემ სხვა მხრივ, ქართველებისათვის მსოფლიო აპარეზი სანავარდოდაა ქცეული და ჩვენი სიამაყის საზრდოა მრავალი მსოფლიო ჩემპიონი და რეკორდსმენი, მრავალი გამორჩეული და უნიკალური სპორტსმენი (მაგალითად, ჯუმბერ ლეჟავა და სხვ.).
20 წლის წინ ქართველმა კაცმა სათავე დაუდო მსოფლიოში სრუტეთა გადაცურვის ახალ წესს. თუმცა ამ კუთხით ნაკლებად იქნა გამახვილებული ყურადღება, რადგანაც მსოფლიო სრუტეების გადაცურვის სპორტული ღონისძიებები ქართველთა ინტერესების სფეროში ნაკლებად მოიაზრება. ცნობილია, რომ სრუტეთა თავისუფალი სტილით გადაცურვებს სათავე დაუდო დიდმა ინგლისელმა პოეტმა ჯორჯ ბაირონმა, როდესაც 1810 წლის 3 მაისს, თანმხლებ სამხედროსთან ერთად გადაცურა დარდანელის სრუტე. მსოფლიოს მოცურავეთა შორის სპორტის ამ სახეობის პოპულარობის მაგალითად გამოდგება, ლა-მანშის სრუტე (32 კმ.), რომელიც სამი ათასამდე ადამიანმა უკვე დაიპყრო, მაგრამ ამავე დროს, მისი გადაცურვის უამრავი მსურველი რიგში წლობით დგას, მიუხედავად იმისა, რომ მოცურავეთა ევერესტად წოდებული ეს ასპარეზობა არის ყველაზე რთული და წინააღმდეგობებით აღსავსე, თანაც საკმაოდ ძვირადღირებული (ჯდება ოთხი ათასამდე ფუნტი სტერლინგი).
მსოფლიოს 2002 წლის 30 აგვისტოს მოედო სენსაციური ცნობა: ქართველმა ჰენრი კუპრაშვილმა, ცურვის ქართული სამხედრო-საწვრთნელი სტილით, „მხედრული კოლხურით“ (ანუ ოთხგან ხელფეხშეკრულმა) დარდანელის სრუტე ევროპის კონტინენტიდან აზიაში, 12 კილომეტრი, 3 საათსა და 15 წუთში გადაცურა. სიუჟეტი მსოფლიოს ყველა ტელეარხმა უჩვენა, არ დარჩენილა საინფორმაციო საშუალება პლანეტაზე ამ მოვლენას, რომ არ შეხებოდა (სი-ენ-ენ-ი, ბი-ბი-სი, ასოშიეიტედ პრესი, როიტერსი, სკაი ნიუსი და სხვ.). მთავარ გმირს დაანათლეს თიკუნი „დარდანელის გმირი“, ხოლო ტელეკომპანია სი-ენ-ენ-მა მას უწოდა „ადამიანი-დელფინი“.
მსოფლიო მასმედიის მიხედვით, ამ მოვლენაში მთავარი ჩვენთვის მაინც ისაა, რომ ბაირონიდან 200 წლის შემდეგ, მესამე ათასწლეულის დასაწყისში, ქართველმა მოცურავემ სრუტეთა გადაცურვაში ახალი, მანამდე სრულიად წარმოუდგენლი წესი დაამკვიდრა და სწორედ ამით შევიდა იგი მსოფლიო ცურვის ისტორიაში (შემდგომში დარდანელის სრუტე „მხედრული კოლხურით“ მისმა მოწაფემ, 17 წლის ანა ლომინაძემაც გადაცურა).
რას უნდა აეძულებინა ქართველი, რომ დაუფლებოდა ხელფეხშეკრულ ცურვას? ერთ-ერთი ვერსია საქართველოში ერთ დროს გავრცელებულ ტყვეებით ვაჭრობას ასახელებს. ტყვეთჩავარდნილი ადამიანი თუ ხელფეხშეკრულ ცურვას ფლობდა მას გადარჩენის შანსი უჩნდებოდა, როდესაც გემიდან წყალში გადახტებოდა, ასევე ზღვის ნაპირზეც თუ შეძლებდა წყალში გადაგორებას, შეეძლო გაეცურა და გადარჩენილიყო. არაერთი წყაროთი დასტურდება საქართველოში ტყვეებით ვაჭრობის მოვლენა. უცხოელი თუ ადგილობრივი ყაჩაღი ადამიანებს იტაცებდა და უცხოეთში ყიდდა. ძველად სამეგრელოში ეს ხდებოდა ბერძენთა, რომაელთა, ბიზანტიელთა ბატონობის დროს. მონათვაჭრობა განსაკუთრებით გაძლიერდა შავი ზღვის ნაპირებზე გენუელთა კოლონიზაციის დროს (XIV—XV საუკუნეები). XVI საუკუნიდან გენუელი მონათვაჭრები თურქებმა შეცვალეს.
ოცი წლის წინანდელი მოვლენის მაშინდელი მსოფლიო სენსაციის საგანად ქცევა, რამდენიმე თანმდევმა უნიკალურმა მოვლენამაც განაპირობა:
1) კაცობრიობის ისტორიაში შეიქმნა სრულიად ახალი განსაკუთრებული ფსიქოლოგიური განწყობა – ცნობილია, რომ წყლის სტიქიის პირისპირ ადამიანის ხელფეხშეკრულ მდგომარეობაში ყოფნა ინსტიქტურად სიკვდილისადმი ცხოველურ შიშს იწვევს, ქართველმა მოცურავემ კი ადამიანის მარად თანმდევი ეს დამთრგუნველი სინდრომი მოხსნა;
2) გლობალური პრობლემებით დამძიმებულ მსოფლიოს უჩვენა - ჩვენი თანამედროვე ადამიანი რა გაჭირვებაშიც არ უნდა ჩავარდეს, როგორადაც არ უნდა შეუკრან მას ხელფეხი, სასოწარკვეთას არ უნდა მიეცეს, ერთი შეხედვით თითქოს გამოუვალი მდგომარეობიდან ხსნა ყოველთვის მოიძებნება, მთავარია კაცმა უფლის რწმენა, სულიერი სიმტკიცე არ დაკარგოს;
3) მე-20 საუკუნის 60-იანი წლების დასაწყისში, ანაკლიის მახლობლად, სოფ. ერგეტაში, მეგრელ ბერიკაცს ლევან ქურსუას (1887-1969) აქვს მოყოლილი, რომ უძველეს დროში კოლხი და იბერიელი მეომრები სამხედრო მომზადების დროს იყენებდნენ განსაკუთრებული ყაიდით ცურვასო და ჰენრი კუპრაშვილმა მსოფლიოს გაუცოცხლა უძველესი კოლხური ლეგენდა, ისევე, როგორც ტიმ სევერინმა - საბერძნეთიდან საქართველომდე (ისტორიულ კოლხეთამდე) ძველელადური ნიმუშის ხომალდით გაცურვით გააცოცხლა არგონავტების მითი, ჰაინრიხ შლიმანმა ტროას გათხრებით - ჰომეროსის „ილიადა“, ხოლო ჯორჯ ბაირონმა დარდანელის სრუტის გადაცურვით ლეანდრეს და ჰეროს სიყვარულის ლეგენდა;
4) ამავე დროს, ჰენრი კუპრაშვილმა მსოფლიოში გამორჩეული ცურვის უნიკალური სახეობა „მხედრული კოლხური“ კაცობრიობას შესთავაზა, როგორც ქართული სწორუპოვარი კულტურული მემკვიდრეობა.
დღეს უკვე მსოფლიოში აღიარებულია, რომ მივიწყებულ ცურვის უნიკალურ სახეობებს შორისაა სამხედრო-საწვრთნელი ცურვის ორად-ორი სახეობა ქართული “მხედრული კოლხური” და იაპონური „სუიეი-ძიუცუ“ (Lepota L. Cosmo. Two Swimming Systems: Colchian and Sufi-ryu Suizyutsu plus Celtic swimming system technique. 2017).
