მარინა შვანგირაძე, ექსპერტი გარემოს დაცვის საკითხებში: გლობალურ დათბობა ეს არის სათბური გაზების კონცენტრაცია, რომელიც ატმოსფეროში გროვდება და უნდა იყოს კიდეც, რადგან ის აუცილებელია იმისათვის, რომ  დედამიწაზე სიცოცხლისთვის აუცილებელი ტემპერატურა შენარჩუნდეს. საერთაშორისო სამეცნიერო პანელი, რომელიც ყველა ქვეყნიდან საუკეთესო მეცნიერებითაა დაკომპლექტებული პირდაპირ წერს, რომ თუ 2 გრადუსით გაგვექცა ტემპერატურა, აუცილებლად იქნება შეუქცევადი პროცესები. არსებობს ბუნებრივი ციკლები და ამას დაემატა არაბუნებრივი - ადამიანის მიერ ანთროპოგენული ქმედებებით გამოწვეული ციკლი. ამიტომ ხომ არ დაველოდებით როდის მივა ის ორ გრადუსზე და რა დაგვემართება. ვცდილობთ, ერთნახევარზე მაინც შევაჩეროთ, თუ საერთოდ შევაჩერეთ. სოფლის მეურნეობას უნდა გარდაქმნა. ინტენსიური რესურსის მოხმარების საფუძველზე გადაუმუშავებელი ნარჩენები წარმოშობს მეთანის გაზს. ნახშირორჟანგი გამოიყოფა მაშინ, როდესაც წვა მიდის, რის შედეგადაც, კონცენტრაცია ძალიან გაიზარდა. დედამიწის ზედაპირზე დაიწყო იმაზე მეტმა სითბომ დაგროვება, ვიდრე ეს საჭირო იყო. უკან ვეღარ გადის, ატმოსფეროში. ძალიან ბევრი დაგროვდა და აი, ეს არის გლობალური დათბობა. ტყე არის ნახშირბადის რეზერვუარი. ტყეც, დედამიწაც, წყალიც იწოვს ნახშირორჟანგს და მერე რაც არ არის საჭირო იმის უკან გამოდევნა ხდება. ტყეებში ნახშირორჟანგის დიდი რაოდენობა ნახშირბადად რჩება მცენარეში. შენ როგორც კი ხეს მოჭრი და დაწვავ, ის შენახული ნახშირბადი, ისევ ნახშირორჟანგად გარდაიქმნება და ადის ატმოსფეროში, რაც კიდევ უფრო ზრდის  კონცენტრაციას.

უნდა დავრგოთ  ბევრი ხე. მოვიხმაროთ ნაკლები ენერგია. ვიაროთ მხოლოდ საზოგადოებრივი ტრანსპორტით. გამოვიყენოთ უფრო სუფთა ენერგია -  მზისა და ქარის. უნდა დავამუშაოთ ნაგავი, რადგან ნაგავსაყრელებზე უზარმაზარი მეთანი წარმოიქმნება, რომელიც  23 ჯერ უფრო მეტ სათბურ გაზს წარმოქმნის ვიდრე ნახშირორჟანგი.

_ რა კეთდება იმისთვის, რომ  გლობალური დათბობით გამოწვეული საფრთხეები შემცირდეს?

_ პირველ ეტაპზე აუცილებელია საფრთხეების შეფასება. კონკრეტულად სად არის, ან რითაა გამოწვეული. ამ კუთხით ეროვნული შეტყობინების ფარგლებში კეთდება საფრთხეების შესწავლა და უკვე შემდეგ შესაბამისი ღონისძიებები იგეგმება. მაგალითად დედოფლისწყაროში გერმანიის მთავრობის დახმარებით დაიწყო ქარსაფარი ზოლების აღდგენა, დაიწო ხელოვნური ტყეების გაშენების პროცესი, სოფლის მეურნეობაში ხორბლის დათესვის ახალი მეთოდები დაინერგა რაც გულისხმობს ნიადაგის  მოხვნის გარეშე დათესვას, ეს კი ამცირებს ქარიანობის დროს ნიადაგის დაზიანების ხარისხს.  მიმდინარეობს ნაპირსამაგრი სამუშაოები, იგივე აჭარაში სხვადასხვა კულტურების გაშენება მიმდინარეობს, რომელსაც დეგრადირებული ნიადაგის რეაბილიტაცია შეუძლია.

_ როგორ ფიქრობთ, გლობალური დათბობა საქართველოში რომელ რესურსზე მოხდენს გავლენას და ყველაზე მოწყვლადი რეგიონები რომელია??

_ამ წუთში ყველაზე დიდი გავლენა აქვს მიწაზე, შემდეგ ტყეებზე. ასევე რესურსად განიხილება სანაპირო ზონაც, რადგან აქ ტურისტულ ინფრასტრუქტურას ვავითარებთ. ჯერჯერობით წყლის რესურს რაც შეეხება, საუკუნის ბოლომდე არ ჩანს, რომ  გლობალური დათბობა მასზე კატასტროფულ გავლენას მოახდენს. ახლა მზადდება ახალი, მე-4 ეროვნული შეტყობინება. ამის პარალელურად კიდევ სხვა დოკუმენტებიც მზადდება, ორი წლის ანგარიში. მე-2 და მე-3 ეროვნული შეტყობინებების მიხედვით, რომელსაც მე ვხელმძღვანელობდი, ეს იყო აჭარა, კახეთი და ზემო სვანეთი. წინასწარ გვქონდა შერჩეული, სადაც სავარაუდოდ, ვიცოდით რომ მეტი დათბობა მიდიოდა და ეს რეგიონები შევისწავლეთ. მაგალითად,  მხოლოდ დედოფლისწყარო იყო მეორე ეროვნულში,  ხოლო მესამეში - კახეთის რვავე  და აჭარის ექვსი მუნიციპალიტეტი, სადაც გაუდაბნოების პროცესი მიმდინარეობდა.  კახეთში მხოლოდ სოფლის მეურნეობა იყო ფოკუსში. მცირე რაოდენობით ჯანდაცვაზეც არის და ტურიზმზეც ინფორმაცია, მაგრამ მაინც უფრო ფუნდამენტური კვლევები სოფლის მეურნეობაზე იყო.  

გლობალურ დათბობას შავი ზღვის სანაპირო ზოლზე აქვს სერიოზული გავლენა და უნდა მოემზადო ამ ყველაფრისთვის. 2015 წელს, რაც თბილისში მოხდა, ყოველთვის ვერ აირიდებ  - გლობალური დათბობისთვის ზუსტად ეგ არის დამახასიათებელი, რომ უცებ მოვარდება დიდი წვიმა, სამასი მილიმეტრი წვიმა მოვიდა მაშინ. ასევეა ზღვაზეც, 7-ბალიანი ტალღები არასდროს იყო ჩვენთან. მაქსიმუმ ექვსი იყო ხოლმე. ამიტომ გჭირდება მეტი დაცვა.

- შეგიძლიათ დაგვიკონკრეტოთ შედეგების გავლენა ტურიზმზე?

- არსებოს ტურიზმის კომფორტულობის ინდექსი, რომელიც გამოითვალა, როგორც კახეთისთვის ისე - აჭარისა და ზემო სვანეთისთვის. შეფასებისა გაირკვა, რომ მაგალითად, აჭარაში მთის ტურისტულ ზონებში, კლიმატური პირობები ბევრად გაუმჯობესდა.  რაც შეეხება სანაპიროს, მაინცა და მაინც, დიდი გაუარესება არ არის, თუმცა თბური ტალღები მატულობდა.

- ტურიზმის კომფორტულობის ინდექსით ყველაზე ცუდი პოზიცია რომელ რეგიონს ჰქონდა?

- დრო სჭირდება და დათვლა უნდა, გლობალური დათბობისას, რომელი უფრო მეტ დარტყმას განიცდის. სავარაუდოდ, ეს არის მთის ტურიზმი. მართალია, თოვლის საფარი წელს კარგად იყო, მაგრამ ერთი წლის შედეგით ვერ ვიმსჯელებთ.  თოვლის საფარი ძალიან შემციებულია. თოვლის საფარი ჩვენთან უფრო მეტად გვაინტერესებს წყლის რესურსებისა და ზამთრის ტურიზმისთვის. პლუს კარგია ჰაერის გასაწმენდად. ჯანდაცვისა და სოფლის მეურნეობისთვის მნიშვნელოვანია, ნულის ქვემოთ ტემპერატურა.

რაც შეეხება მყინვარებსა და მყინვარების დნობას, ეს გარდა იმისა რომ შეცვლის მიკროკლიმატს მთლიანად, ძალიან მნიშვნელოვანია ასევე, ჩვენი ენერგეტიკისთვის იმიტომ რომ 80 პროცენტი და მეტი ჰიდროენერგეტიკა გვაქვს დასავლეთ საქართველოში და ყველა იკვებება მყინვარებით. შესაძლოა, ცოტა საშიშროებაც იყოს წყალმოვარდნების.

 - საქართველოს როლი, წვლილი გლობალური დათბობის პროცესში, როგორია, როგორც ნეგატიურ ასევე პოზიტიურ კონტექსტში?

 - გლობალური დათბობის პროცესში, გლობალური მოთამაშეები არიან ის ქვეყნები ვისაც აქვთ მსხვილი მრეწველობა. ესენი არიან: ჩინეთი აშშ, რუსეთი ევროკავშირი, სამხრეთ აფრიკა, ინდოეთი. უნდა გამოვყოთ ბრაზილია. იქ რომ ტყეები იჩეხება და ეს რეზერვუარი იხსნება, ეს არის ძალიან დიდი წვლილი.ზუსტად არ მახსოვს, მაგრამ ეს უნდა იყოს არანაკლებ 30%-ისა. ჩვენ შემთხვევაში, თუკი ტყეებს ხელს შევუწყობთ, გავაშენებთ და მოვუვლით, წვლილს შევიტანთ გლობალური დათბობის შეჩერებაში, მაგრამ ეს არ იქნება ძალიან დიდი.  საქართველოში ყველაზე დიდი წილი აქვს ტრანსპორტს. მართალია, გლობალურ ჭრილში ესეც ძალიან მცირეა, მაგრამ საქართველოში იმიტომ არის მნიშვნელოვანი რომ მას არა მხოლოდ გლობალური, არამედ ადგილობრივი დამაბინძურებელი ფაქტორები აქვს.

ესაუბრა თემურ ლეგაშვილი