საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს ეროვნული არქივის რვა უძველესი ხელნაწერი იუნესკოს მსოფლიო მეხსიერების საერთაშორისო რეესტრში შეიტანეს. ქართული ხელნაწერები იმ 47 კოლექციასა და დოკუმენტს შორის მოხვდა, რომელიც რეესტრს 2015 წელს შეემატა.
ეროვნული არქივის პრესსამსახურის ინფორმაციით, ეს გადაწყვეტილება მიიღო იუნესკოს მსოფლიო მეხსიერების პროგრამის საერთაშორისო მრჩეველთა კომიტეტმა, რომლის სხდომა არაბთა გაერთიანებულ ემირატებში, აბუ-დაბიში 4-6 ოქტომბერს გაიმართა. რეესტრში შესატანად 61 ქვეყნიდან 88 კოლექცია თუ ცალკეული დოკუმენტი იყო წარდგენილი. აღნიშნული შეხვედრა ორწლიანი განხილვის დასკვნით ეტაპს წარმოადგენდა.
იუნესკოს მსოფლიო მეხსიერების საერთაშორისო რეესტრში შეტანილი ხელნაწერები ეროვნული არქივის საგამოფენო დარბაზში ხვალ, 21 ოქტომბერს ერთი დღით გამოიფინება.
ამიერიდან იუნესკოს მსოფლიო მეხსიერების საერთაშორისო რეესტრში შეტანილი და საერთაშორისო დონეზე დაცულია ეროვნული არქივის მიერ წარდგენილი უძველესი ხელნაწერების კოლექცია, რომელშიც შედის:
- ანბანდიდი სახარება, IX საუკუნე. ეტრატი. სახარება იმ ძალზე იშვიათ ხელნაწერთა რიგშია, რომლებიც თავიდან ბოლომდე ნაწერია ქართული დამწერლობის უძველესი სახით - ასომთავრულით. იგი უმნიშვნელოვანესი საფეხურია ზოგადად ხელნაწერი წიგნის, უძველესი თარგმანების, დეკორირების ელემენტების შესწავლის საქმეში. სახარება ერთ-ერთ უადრეს ქართულ ხელნაწერს წარმოადგენს და მსოფლიოს ყველა კოლექციაში დაცულ ქართულ ხელნაწერთაგან ერთ-ერთი უძვირფასესია.
- ფსალმუნები, X საუკუნე. 2 ფურცელი; ეტრატი; ფრაგმენტი; ასომთავრული. ამ ხელნაწერის სხვა ნაწილი, ასევე ფრაგმენტული სახით, დაცულია ხელნაწერთა ეროვნულ ცენტრში. ფსალმუნებით დასტურდება, რომ უკვე მეათე საუკუნეში საქართველოში არსებობდა ფსალმუნთა არაერთი თარგმანი და ნუსხა, რაც ჩვენს ქვეყანაში მწიგნობრობის მაღალ კულტურასა და უცხოეთის უმძლავრეს კულტურულ კერებთან აქტიურ ურთიერთობაზე მიუთითებს.
- ლექციონარი, X საუკუნე. 1 ფურცელი; ეტრატი; ფრაგმენტი; ასომთავრული; ლექციონარების ტრადიცია, როგორც ცნობილია, ლიტურგიკულ მიმართულებაში ადრევე მოისპო. ამდენად, ქართული და რიგ აღმოსავლურ ენებზე შემორჩენილი ლექციონარები საუკეთესო საშუალებაა, ერთი მხრივ, გარკვეული წარმოდგენა შეიქმნას ადრეული ლიტურგიკული მსახურებების შესახებ, მეორე მხრივ, აღდგეს ძველი და ახალი აღთქმის საკითხავების კიდევ უფრო ძველი თარგმანები, ვიდრე ეს ჩვენთვის აქამდე ცნობილია ცალკეული ხელნაწერებისა თუ მათი ფრაგმენტების მეშვეობით.
- ნევმირებული ძლისპირი, X-XI საუკუნეები. 2 ფურცელი; ეტრატი; ფრაგმენტი; ნუსხური; ხელნაწერის ფრაგმენტი, რამდენიმე ძველ ქართულ მანუსკრიპტთან ერთად, ქართული სანოტო ნიშნების უნიკალურ სისტემას ინახავს. ცნობილია, რომ ამ ნოტების ამოცნობა, ზეპირი ტრადიციის საფუძველზე, მეცხრამეტე საუკუნის ჩათვლით ხერხდებოდა. დღეისათვის, სამწუხაროდ, ეს ტრადიცია დაკარგულია.
პალიმფსესტები:
- ქართული პალიმფსესტი. ქვედა ფენა: ნუსხური. ზედა ფენა: ისტორიული საბუთი - 1440/1462 წელი. წყალობის დაწერილი მანგლელ-თბილელი მთავარეპისკოპოს იოვანესი ქორეპისკოპოს დანიელ ნექისძისადმი. ახლავს ხელრთვები. თავნაკლული;ეტრატი; მხედრული.
- ორენოვანი პალიმფსესტი. ქვედა ფენა: სომხური ასომთავრული; X საუკუნე. ზედა ფენა: ისტორიული საბუთი - 1441 წელი, შეუვალობის განახლების სიგელი, მეფე ალექსანდრე დიდისა ივანე მაკუჭაძისადმი. ახლავს ხელრთვები; ეტრატი; მხედრული;გრაგნილი.
- ორენოვანი პალიმფსესტი. ქვედა ფენა: სომხური ასომთავრული; X საუკუნე; სავარაუდოდ, კანონიკური ტექსტი. ზედა ფენა: ისტორიული საბუთი - 1447 წლის 25 დეკემბერი. ქართლ-კახეთის საკათალიკოსო მამულების სითარხნის გუჯარი, გაცემული მეფეგიორგი VIII-ის მიერ. ახლავს ხელრთვები; ეტრატი; მხედრული; გრაგნილი.
- ქართული პალიმფსესტი. 41 ფურცელი. ეტრატი; ქვედა ფენა: ნუსხური; თარიღის ზედა ქრონოლოგიური ზღვარი - IX საუკუნე. ზედა ფენა: კუთხოვანი ნუსხური; ХIII-XIV საუკუნის მარხვანი.
იუნესკოს მსოფლიო მეხსიერების საერთაშორისო რეესტრი ამჟამად შეიცავს 348 დოკუმენტსა და კოლექციას. მასში საქართველოს მხრიდან, ეროვნული არქივის უძველეს ხელნაწერთა კოლექციასთან ერთად, შეტანილია: ეროვნული არქივის მიერ წარდგენილივახუშტი ბაგრატიონის „აღწერა სამეფოსა საქართველოსა" და „გეოგრაფიული ატლასი" (2013 წელი); ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრის მიერ წარდგენილი „ვეფხისტყაოსნის“ ხელნაწერების კოლექცია (2013 წელი) და ბიზანტიური პერიოდის ქართული ხელნაწერები (2011 წელი).
